EFEKTY PROTRACKERA Zapraszamy na kolejnâ czëôê wykîadu najlepszego polskiego muzyka scenowego na temat sztuczek w Protrackerze. Tekst skierowany jest do tych, którzy nie wiedzâ jeszcze wszystkiego o tym programie, ale nie sâ juû poczâtkujâcymi. Piotr Bendyk (XTD/Mystic) Transpozycja Nieraz chciaîoby sië wygodnie podnieôê o póîton wszystkie nuty w ôcieûce albo patternie. Oto, jak naleûy to robiê. Na klawiaturze naleûy wyróûniê cztery pionowe kolumny klawiszy. Sâ to: 1 Q A Z 2 W S X 3 E D C 4 R F V Moûna je pogrupowaê po dwie. Kolumny pierwsza i druga odnoszâ sië do nut w tracku/patternie, przy których stoi numer sampla, odpowiadajâcy aktualnie wybranemu samplowi (wskaúnik SAMPLE), kolumna trzecia i czwarta zaô do wszystkich nut w tracku/patternie. Pierwsza kolumna kaûdej pary odnosi sië do tracku, na którym znajduje sië kursor, druga zaô do caîego patternu. Poziome rzëdy odpowiadajâ: 1234 -- note up QWER -- note down ASDF -- octave up ZXCV -- octave down Chcemy np. podnieôê o oktawë wszystkie sample o numerze 6 w caîym patternie. Ustawiamy sampel 6 i sprawdzamy: Dotyczy to KONKRETNEGO SAMPLA, a wiëc pierwsza para kolumn. Dotyczy to sampli w CAÎYM PATTERNIE, a wiëc druga kolumna. Dotyczy to PODNOSZENIA O OKTAWË, a wiëc trzeci rzâd. Jest to klawisz [S], który naciskamy z lewym klawiszem [Amiga]. Jeszcze jeden przykîad: chcemy obniûyê o póîton wszystkie nuty w trzecim tracku. Przerzucamy kursor na trzeci track i sprawdzamy: Dotyczy to WSZYSTKICH NUT, a wiëc druga para kolumn. Dotyczy to sampli w KONKRETNYM TRACKU, a wiëc trzecia kolumna. Dotyczy to OBNIÛANIA O PÓÎTON, a wiëc drugi rzâd. Wyszîo 'E', czyli naleûy nacisnâê lewy klawisz [Amiga]+[E]. Caîa operacja jest prostsza, ale trudno jâ w prosty sposób opisaê. Myôlë jednak, ûe parë minut treningu pozwoli Wam w przyszîoôci szybko i sprawnie przeprowadzaê transpozycje. MULTI(klawiatura) Co to jest multiklawiatura, wie chyba kaûdy, ale nie kaûdy dokîadnie wie, jak to dziaîa. Multiklawiaturë ustawia sië w SETUP, a wîâcza przez [Ctrl]+[M]. Oto skîadnia MULTI (w SETUP): MULTI: A B C D A jest to numer kanaîu, do jakiego ma skoczyê kursor, ustawiony na kanale 1. B to numer kanaîu, do jakiego ma skoczyê kursor, ustawiony na kanale 2. C to numer kanaîu, do jakiego ma skoczyê kursor, ustawiony na kanale 3. D to numer kanaîu, do jakiego ma skoczyê kursor, ustawiony na kanale 4. I tak, na przykîad, ustawienie 2413 spowoduje przy kursorze ustawionym na kanale pierwszym przeskok na kanaî drugi, potem na czwarty, potem na trzeci, a na koïcu na pierwszy. Dokîadnie dziaîa to tak: Kursor jest ustawiony na kanale pierwszym. Po naciôniëciu klawisza odczytywana jest wartoôê na pozycji A (MULTI: A B C D). W powyûszym przykîadzie jest to wartoôê 2, a wiëc kursor skoczy do drugiego kanaîu. Po ponownym naciôniëciu klawisza zostanie odczytana wartoôê z pozycji B (pozycje, przypominam, odpowiadajâ kolejnym kanaîom, na których znajduje sië kursor). Poniewaû na pozycji B znajduje sië 4, kursor skoczy do kanaîu czwartego. Tam, po naciôniëciu klawisza, zostanie odczytana wartoôê D, czyli 3. Kursor skoczy wiëc do kanaîu trzeciego. Po ponownym naciôniëciu klawisza (chodzi o dowolny klawisz, któremu jest przyporzâdkowana jakaô nuta) zostanie odczytana wartoôê C, czyli 1, i kursor przejdzie na kanaî pierwszy. Na koniec kilka przykîadowych ustawieï: MULTI: 2314 - multiklawiatura tylko dla trzech pierwszych kanaîów MULTI: 2143 - multiklawiatura oddzielna dla pierwszej i drugiej pary kanaîów MULTI: 1234 - multiklawiatura nie bëdzie dziaîaê. EFx Komenda EFx dokonuje inwersji sampla w czasie rzeczywistym. Wielu muzyków jej uûywa, ale nie kaûdy sië zastanawia, jak ona naprawdë dziaîa. Dziaîanie tej komendy sîychaê tylko przy krótkich, zapëtlonych dúwiëkach. Jak dokonuje sië inwersja? Dúwiëk jest zapisany w postaci szeregu liczb z zakresu od -128 do 127. Górnej poîowie (dodatniej) wykresu odpowiadajâ wartoôci dodatnie, dolnej zaô ujemne. Inwersja dokonuje sië bajt po bajcie, poczâwszy od pierwszego bajtu sampla. Szybkoôê jej dokonywania zaleûy od parametru x w komendzie EFx. Inwersja rozpoczyna sië od momentu natrafienia na komendë EFx. Kolejne wartoôci bajtów sâ obliczane: W = - P - 1 gdzie W - wartoôê wynikowa P - wartoôê pobierana Efektem inwersji caîego sampla jest wykres symetryczny wzglëdem osi poziomej do wykresu, z którego powstaî. Odtworzenie nowej nuty na kanale, na którym uûyto EFx, ponownie wîâcza efekt. Wadâ tej komendy jest to, ûe wykres dúwiëku zmienia sië bezpowrotnie (nie moûna przywróciê jego postaci wyjôciowej). Naleûy wiëc przed uruchomieniem moduîu zgrywaê go na dysk i wczytywaê przed kaûdâ zmianâ albo powtórnym uruchomieniem. Komenda ta jest przydatna przy tworzeniu dúwiëków syntetycznych za pomocâ Protrackera. Jeôli sampler nie jest podîâczony, to wykresem powstaîym w wyniku "samplowania" jest (a przynajmniej powinna byê) linia prosta w górnej czëôci okna wykresu. Odpowiednio przyciëta moûe sîuûyê za dúwiëk syntetyczny, jednakûe bëdzie on bardzo prosty. Korzystajâc z komendy EFx moûna ten dúwiëk nieco "urozmaiciê". W takim wypadku nieodwracalnoôê komendy EFx jest przydatna. 9xx Komenda 9xx sîuûy do odgrywania sampla od podanego miejsca (nie od poczâtku). Jak dziaîa komenda? Przy wprowadzeniu komendy obok nuty instrument zostanie odegrany od XX00 bajtu (hex). Przykîady: C-2 01914 - odegranie sampla 01 od 1400 bajtu (hex). C-2 019A3 - odegranie sampla 01 od A300 bajtu (hex). Oczywiôcie wartoôê nie powinna przekraczaê dîugoôci sampla, wiëc jeôli instrument ma dîugoôê 8000 (hex), to wartoôê 'xx' komendy 9xx nie powinna przekroczyê 7F (hex). Jeôli mamy wykres dúwiëku i za pomocâ niego chcemy okreôliê wartoôê komendy 9xx w danym miejscu, to naleûy wîâczyê opcjë SAMPLER (wykres) oraz trzecie menu EDIT OP. Nastëpnie trzeba kliknâê na wybranym miejscu sampla i odczytaê pierwsze dwie cyfry wartoôci POS (prawy górny róg w trzecim menu EDIT OP.). Jeôli wartoôê POS wynosi, na przykîad, 1D95, to do wartoôci 'xx' komendy 9xx naleûy wprowadziê 1D (lub 1E -- zaokrâglenie w górë). Komenda powinna wiëc wyglâdaê: 91D (91E). Kontrola komend Na Protrackerze wszystko zawsze gra tak, jak tego chciaî autor, ale na róûnych playerach, czy teû programikach do odtwarzania moduîów, mogâ wystâpiê pewne róûnice. Aby te róûnice zatrzeê, naleûy wprowadzaê komendy, które bëdâ dziaîaîy w wypadku niewîaôciwego dziaîania innych. a) wyciszanie Jeôli jakiô instrument wyciszamy do zera komendâ Axy, to naleûy na koïcu, w miejscu gdzie dúwiëk przestaje byê sîyszalny, wpisaê komendë C00. W wypadku niewîaôciwego playera, gdy dúwiëk sië nie wyciszy, zostanie przynajmniej wyîâczony (mniej wiëcej w tym miejscu, gdzie nie powinien juû byê sîyszalny). Przykîad: C-2 01A04 - - - 00A04 - - - 00A04 - - - 00A04 - - - 00A04 - - - 00A04 - - - 00A04 - - - 00C00 Jest to równieû pomocne, jeôli wyciszamy dúwiëk i nie che nam sië sprawdzaê, czy w którymô miejscu juû sië wyciszyî caîkowicie, czy teû jeszcze brzmi, zagîuszany przez inne instrumenty. Wprowadzenie komendy C00 wycisza go ostatecznie. b) 3xx Ta komenda powoduje kontrolowanâ zmianë czëstotliwoôci dúwiëku. Niektóre playery nie uznajâ braku ciâgîoôci tej komendy. Nie naleûy wiëc jej przerywaê, a potem kontynuowaê bez podania nuty. Przykîady (po lewej úle, po prawej dobrze): C-1 01000 C-1 01000 C-2 01304 C-2 01304 - - - 00304 - - - 00304 - - - 00304 - - - 00304 - - - 00000 - - - 00000 - - - 00000 - - - 00000 - - - 00000 - - - 00000 - - - 00000 - - - 00000 - - - 00304 C-2 00304 - - - 00304 - - - 00304 - - - 00304 - - - 00304 C-1 01000 C-1 01000 - - - 00000 - - - 00000 C-2 01301 C-2 01301 - - - 00000 - - - 00000 - - - 00301 C-2 00301 - - - 00000 - - - 00000 - - - 00301 C-2 00301 - - - 00000 - - - 00000 - - - 00301 C-2 00301 - - - 00000 - - - 00000 - - - 00301 C-2 00301 c) kontrola 1xx i 2xx Jeôli zwiëkszamy lub zmniejszamy czëstotliwoôê dúwiëku komendami 1xx i 2xx do konkretnej wartoôci, to na koïcu naleûy wprowadziê nutë, do jakiej one zmierzajâ wraz z komendâ 3F0 (jeôli ktoô woli, moûe wprowadziê wartoôê maksymalnâ -- 3FF, nie ma wîaôciwie róûnicy). Przykîad (po lewej úle, po prawej dobrze): D-2 01103 D-2 01103 - - - 00103 - - - 00103 - - - 00103 - - - 00103 - - - 00103 - - - 00103 - - - 00000 F-2 013F0 d) niewîaôciwe wyciszanie i wibracje Niektórzy (zwîaszcza poczâtkujâcy) muzycy wyciszajâ dúwiëk komendâ 6xx bez wczeôniejszego ustalania wartoôci wibracji (komenda 6xx dziaîa wtedy jak Axx). Naleûy zamieniê wszystkie komendy 6xx, jeôli sîuûâ one do wyciszenia dúwiëku bez wibracji, na komendy Axx, wprowadzenie bowiem wartoôci wibracji w którymô miejscu moduîu spowoduje wibrowanie przy wyciszaniu (nawet jeôli wartoôê wibracji jest ustalana w dalszej czëôci moduîu -- wibracje bëdâ wtedy sîyszalne po restarcie). Przy wibracjach (4xy) nie naleûy zapominaê, ûe uûywanie komendy 400 jest moûliwe tylko wtedy, gdy wczeôniej podaîo sië przynajmniej raz komendë 4 z parametrami róûnymi od zera (np. 4C2). Dotyczy to kaûdego kanaîu z osobna. Najlepiej ustawiaê wartoôê wibracji w kaûdym patternie, w którym ma zostaê ona uûyta. Naleûy to zrobiê przy okazji wîâczania komendy.