do tego tekstu bedzie ilustracja z 11/93 MA, s. 51 (prawa strona) AMIGOWE TWARDE DYSKI Choê temat ten pojawiaî sië juû na naszych îamach, proôby Czytelników zmuszajâ nas do ponownego omówienia zagadnienia: Amiga, a twardy dysk. Stanisîaw Szczygieî (Stanley) Na szczëôcie, nie trzeba juû nikomu wyjaôniaê, co to takiego jest twardy dysk. Staî sië on juû mechanizmem gwarantujâcym pracë z komputerem na poziomie wyûszym niû zabawa. Trwaîy noônik informacji, pozwalajâcy na przechowywanie duûej ich iloôci, i jednoczesny szybki do nich dostëp, staî sië podstawowym wyposaûeniem komputera, wîaôciwie bez wzglëdu na jego zastosowanie. Prëdkoôê transmisji danych dzisiejszych popularnych twardych dysków siëga 2--2,5 tysiëcy kilobajtów (inaczej 2--2,5 megabajta) na sekundë, czyli nawet do stu razy szybciej niû z typowej dyskietki! Jednoczeônie jest to najtaïsza aktualnie pamiëê masowego dostëpu. Praca z komputerem polega najczëôciej na uruchamianiu programów (takûe systemu operacyjnego), jednego lub kilku (kilkunastu), wczytaniu do nich danych, ich obróbce i nastëpnie zapisaniu na dysk informacji wyjôciowych. W trakcie pracy programów mogâ sië teû tworzyê dane tymczasowe, takûe zwykle przechowywane na dysku. Jak widaê, wspóîpraca z dyskiem moûe stanowiê caîkiem niezîâ czëôê pracy programu -- im wiëc szybszy, a przy okazji takûe pewniejszy, jest dysk, tym nasza praca moûe przebiegaê sprawniej. O zaletach wspóîpracy komputera z dyskiem napisaliômy juû wiele stron w naszym magazynie. Koniecznoôê wyposaûania komputerów w dysk to po prostu truizm. Jeôli nie bëdzie na rynku wystarczajâco duûo Amig, wyposaûonych w twardy dysk, nie pojawi sië ciekawsze oprogramowanie dla Amigi, potrzebujâce takiego dysku! A bez programów komputer przestaje byê przydatny. Amigi a twardy dysk Amigi nie od samego poczâtku mogîy byê wyposaûone w twarde dyski. Amigë 500, Amigë 2000 trzeba zaopatrzyê w dodatkowy kontroler. Dla Amig 500 jest on najczëôciej "pudeîkiem", podîâczanym z boku do szyny systemowej. Do Amig 2000 produkowane byîy karty do slotu Zorro. Pozostaîe (a wîaôciwie póúniejsze) modele byîy od razu wyposaûone w potrzebny kontroler. Poczâtkowo preferowany byî standard SCSI, z czasem jednak pojawiîy sië takûe kontrolery taïszych, choê szczególnie kilka lat temu znacznie wolniejszych, dysków AT-Bus. Nie czas tu teraz na rozwaûanie róûnic standardów -- moûecie je wyszukaê w poprzednich numerach magazynu. Najwaûniejsze jest w tej chwili to, ûe moûna bez kîopotu KAÛDÂ Amigë wyposaûyê w twardy dysk! A jest to produkt, który wîaônie dla Amigi dostaê chyba najîatwiej. Zacznijmy od wciâû popularnej Amigi 500/500 plus. Kontroler, jak wspomniaîem, podîâczany jest do bocznej szyny krawëdziowej tego modelu. Dostëpne byîy róûne typy kontrolerów -- dla dysków SCSI, AT-Bus, z rozszerzeniem pamiëci lub bez niego. Twardy dysk (jeôli kupowane byîy bez niego) montowany byî w gnieúdzie wewnâtrz. Nie bëdziemy sië zajmowaê dokîadnie takimi kontrolerami -- doîâczona do nich dokumentacja zawiera opisy, jaki twardy dysk i jak w nich zamontowaê. Sytuacja jest analogiczna w wypadku Amigi 2000, tyle ûe dotyczy kart rozszerzeï, na których byî zwykle bezpoôrednio montowany. Zarówno kontrolery do Amig 500, jak i karty dla Amig 2000 sâ obecnie bez trudu osiâgane, w tym przynajmniej kilka modeli krajowej produkcji. Znacznie lepiej jest z modelami Amig 1200 i 600. Obydwa typy wyposaûone sâ standardowo w kontroler twardych dysków AT-Bus, znajdujâcy sië bezpoôrednio na pîycie gîównej komputera. Wewnâtrz obudowy jest takûe standardowo przewidziane miejsce do bezpoôredniej instalacji dysku. Niestety, konstruktorzy Amigi przeznaczyli dla tych komputerów dyski o szerokoôci 2,5 cala -- trudne w Polsce do zdobycia i, niestety, takûe droûsze. Droûsze od standardowych -- 3,5-calowych, powszechnie stosowanych. Do wyboru mamy wiëc albo szukaê dysków "wâskich" -- w sumie nie jest to takie trudne, uûywane sâ zwykle w notebookach -- albo uûyê sposobu "pomysîowy Dobromir" i zamontowaê dysk 3,5-calowy! A jak? Oto przepis. W wypadku Amigi 600 moûliwa jest tylko jedna metoda wewnëtrznej instalacji twardego dysku. Konieczne jest wymontowanie napëdu elastycznego (wîaônie 3,5-calowego) i w zwolnionej po nim kieszeni zainstalowanie twardego dysku... Proste? Dysk elastyczny moûemy îatwo przepiâê do zîâcza zewnëtrznego (gniazdo znajduje sië na tylnej ôciance). Moûna teû po prostu wyprowadziê kabel dyskowy na zewnâtrz komputera i zamontowaê go za komputerem. W obydwu wypadkach potrzebne úródîa zasilania (5 i 12 woltów) moûna pobraê ze zîâcza zasilania dysku elastycznego. Oczywiôcie metody te moûna teû zastosowaê w odniesieniu do Amigi 1200. Jest ona jednak do tego stopnia "wiëksza", ûe twardy dysk da sië bez wiëkszego wysiîku umieôciê wewnâtrz obudowy (bez koniecznoôci usuwania stacji dysków). Jak to moûe wyglâdaê? Wystarczy spojrzeê na rysunek. Niestety, przy instalacji dysków o szerokoôci 3,5 cala w wymienionych Amigach napotykamy na jeszcze jeden problem: jest to oczywiôcie "problem kabelka"! Twarde dyski 2,5 cala uûywajâ nieco innego zîâcza... Potrzebna jest specjalna przelotka lub odpowiednio przerobiony kabel. Jak powinien on wyglâdaê? Schemat umieszczony jest na rysunku. Nie musimy sië jednak bardzo martwiê: zarówno ten kabelek, jak i stosownâ przelotkë do zasilania z gniazda dysku elastycznego, moûemy zakupiê gotowe. Zestawy instalacyjne z opisem produkuje warszawska firma Elsat. Twarde dyski w Amigach 3000/4000 montuje sië w specjalnych wewnëtrznych kieszeniach. Sposób montaûu jest szczegóîowo opisany w doîâczonych do komputera instrukcjach. Nie zawsze jednak instalacja twardego dysku przebiega caîkiem bezboleônie: nie polecam instalowaê w Amigach dysków firmy Conner (szczególnie starszych), spore kîopoty sprawiajâ takûe Quantumy. Konieczna jest czasami modyfikacja wartoôci MaxTransfer w stosownym okienku programu HDToolbox podczas instalacji dysku. Nieprawidîowa (zbyt duûa) wartoôê moûe powodowaê przekîamania przy kopiowaniu wiëkszych plików. Teoretycznie bezpiecznâ wartoôciâ jest 0 x 0001FE00. Konieczne jest takûe uûywanie (w odniesieniu do Amig 1200 i 600) twardych dysków, tzw. niskich (low profile), bo inne po prostu sië nie zmieszczâ... Problem mogâ sprawiê takûe same Amigi 1200/600, jeôli wyposaûone sâ w Kickstart o numerze koïcowym serii niûszym niû ".300". Konieczna jest wówczas wymiana Kickstartu -- ten nie potrafi ze wzglëdu na pewne bîëdy poprawnie obsîugiwaê twardego dysku. Czy warto? Tak. Pieniâdze zainwestowane w twardy dysk zmieniajâ nawet Amigë 500 w stanowisko pracy. Nawet jeôli ma to byê wyîâcznie stanowisko do gier, bo w koïcu przecieû dziëki tej dziedzinie komputery Amiga zasîynëîy w ôwiecie... Tym bardziej dotyczy to Amig 1200. System operacyjny naszych komputerów potrafi we wspaniaîy sposób skorzystaê z zalet twardego dysku. Jak na Amidze bez twardego dysku korzystaê z edytorów tekstów, z wielu róûnych zestawów polskich czcionek...? Twardego dysku niczym zastâpiê sië nie da. Oczywiôcie, zawsze moûna podyskutowaê o pojemnoôci dysku i të dopasowaê do potrzeb oraz moûliwoôci. Z moich doôwiadczeï wynika jasno: im wiëcej, tym lepiej (odnosi sië to teû do pamiëci RAM).