CD32 PRO MODULE

<lead>Firma Elsat przekazaîa nam do testowania dawno oczekiwane,
zwîaszcza przez uûytkowników CD32, urzâdzenie o nazwie CD32
ProModule. Jest to przystawka do Amigi CD32, zamieniajâca të
konsolë w peînowartoôciowy komputer.

<a>Marek Pampuch

<txt>Niedawno (w MA 1/95) opisywaliômy przystawkë, sîuûâcâ do
tych samych celów, o nazwie SX-1. Nieodparcie nasuwajâ sië zatem
porównania.

Juû pierwsze wraûenie jest korzystne. SX-1 po doîâczeniu do CD32
zwiëksza bowiem znacznie "zapotrzebowanie na miejsce na stole",
natomiast ProModule podîâczane jest w taki sposób, ûe stanowi
jakby podstawkë pod CD32. Jest to, moim zdaniem, rozwiâzanie
lepsze.

W pudeîku oprócz samego moduîu i potrójnego zîâcza, pozwalajâcego
spiâê go z CD32 i ewentualnie z moduîem FMV, otrzymujemy
dodatkowo komplet kabli, pozwalajâcych na podîâczenie stacji
dyskietek i twardego dysku, oraz komplet ôrub umoûliwiajâcych
przykrëcenie tych dysków do obudowy.

Jest tu takûe instrukcja. Të ostatniâ radziîbym przeczytaê bardzo
uwaûnie przed rozpoczëciem podîâczania czegokolwiek.
Wielozadaniowoôê (nie myliê z multitaskingiem!) ProModule
powoduje, ûe choê montaû jest w sumie prosty -- nieumiejëtne
ustawienie zworek czy niewîaôciwa kolejnoôê podîâczania moûe
uszkodziê moduî. W instrukcji producent wyraúnie zastrzega, jakie
uszkodzenia, wynikîe z nieumiejëtnej obsîugi, nie zostanâ uznane
w ramach gwarancji -- jednoczeônie informujâc, w jaki sposób
ustrzec sië przed kaûdym z takich uszkodzeï. Oprócz zworkologii i
dokîadnego omówienia wszystkich kroków przy podîâczaniu
znajdziemy w instrukcji takûe wiele ciekawych informacji, które
mogâ sië przydaê nie tylko podczas uûytkowania ProModule (na
przykîad zakîadanie partycji na twardym dysku czy dokîadny opis
sygnaîów na wszystkich zîâczach ProModule).

W instrukcji sâ takûe porady informujâce, jakie twarde dyski
kupowaê, aby wspóîpracowaîy one jak najlepiej z podanâ
przystawkâ. Za instrukcjë Elsatowi naleûy sië bezwzglëdnie
dziesiâtka.

Wróêmy jednak do samego urzâdzenia. Genialnym rozwiâzaniem jest
moûliwoôê podîâczenia dodatkowego zasilacza (powinien to byê
zasilacz od Amigi). Do tej pory uûytkownicy przystawek mieli
sporo kîopotów: po zamontowaniu twardego dysku i rozszerzenia
pamiëci okazywaîo sië bowiem, ûe sîabiuteïki zasilacz od CD32 nie
da rady i w efekcie nie startowaî albo twardy dysk, albo czytnik.
Tu takiego problemu nie bëdzie, a o to, aby zestaw ekonomicznie i
bezpiecznie gospodarowaî prâdem z obu zasilaczy -- zadba
znajdujâcy sië wewnâtrz moduîu japoïski przekaúnik.

Obudowa jest dopasowana kolorystycznie do CD32, lecz wyglâd ma
nieco chropawy. Instalacja moduîu jest znacznie prostsza niû w
wypadku innych przystawek, z jakimi miaîem do czynienia. Zanim
jednak poîâczymy oba ustrojstwa wëzîem... elektronicznym,
zobaczmy, czym dysponujemy. O co moûemy uzupeîniê CD32 za pomocâ
przystawki ProModule?

Na zewnâtrz przystawki znajdujâ sië nastëpujâce gniazda: 

SERIAL (komunikacja z innâ Amigâ przez kabel lub przez modem, VBS
itp.).

PARALLEL (digitalizer, drukarka, sampler, ParNet).

KEYBOARD (klawiatura od PC ze zîâczem DIN). UWAGA: Przypisanie
klawiszy "amigowskich" jest sensowne, zwîaszcza ûe nie
wykorzystuje tak potrzebnego niekiedy gdzie indziej [Alt]. Trzeba
sië tylko nieco pogimnastykowaê przy resecie ([Ctrl][Ctrl][F12]).
Nie jest to jednak waûne, gdyû dysponujemy przecieû znacznie
wygodniejszym resetem "guzikowym" na CD32.

EXPANSION (tu podîâczamy "spinacz"). Do dwóch pozostaîych gniazd
spinacza podîâczamy CD32 i moduî MPEG/FMV (jeôli taki mamy) DISK
(dodatkowa stacja dyskietek).

VIDEO (monitor, genlock).

POWER (zewnëtrzny zasilacz od Amigi z kwadratowâ wtyczkâ).

Wszystkie gniazda sâ zgodne ze standardem Commodore. Oznacza to,
ûe moûemy korzystaê ze standardowych kabli od dowolnej Amigi
(poza A1000). To mi sië podoba. Nie podoba mi sië natomiast to,
ûe zîâcza te sâ opisane jedynie na pîytce, a nie na obudowie. Nie
kaûdy odróûnia DISK od PARALLEL, a rozkrëcanie za kaûdym razem
obudowy, aby zlokalizowaê gniazdo, jest czynnoôciâ maîo ambitnâ.

Drugâ rzeczâ, która mi sië nie podoba, i to nawet bardzo, jest
to, ûe pîytka "spinacza" w egzemplarzu, jaki otrzymaliômy do
testów, nie byîa niczym zabezpieczona. "Spinacz" ten instalujemy
w bezpoôrednim sâsiedztwie wyîâcznika sieciowego CD32. Jeôli
obsunie sië palec przy wîâczaniu lub wyîâczaniu, a jesteômy
naelektryzowani, konsekwencje mogâ byê bardzo nieprzyjemne. Mam
nadziejë, ûe producent zabezpieczy të pîytkë w jakiô
sposób.

Po odkrëceniu ôrubek i zdjëciu obudowy uzyskujemy kolejne
moûliwoôci rozbudowy naszej CD32. Moûemy tu zainstalowaê:

* Stacjë dysków. ProModule CD32 wspóîpracuje z typowymi stacjami
3,5 cala od peceta, widzâc je jako 880 KB. To dobry pomysî,
stacje pecetowe bowiem sâ znacznie taïsze od specjalizowanych
amigowskich i zdecydowanie îatwiej je kupiê.

Mógîby ktoô zapytaê: skoro juû pakujë stacjë pecetowâ, to
dlaczego nie mogîa byê ona "gësta"? Pytanie sîuszne, lecz
naleûaîoby je skierowaê do ôp. Commodore, która tak przygotowaîa
system, ûe nijak nie zobaczy on stacji df0: jako gëstej. Moûna
natomiast podîâczyê takâ "gëstâ" stacjë do gniazda zewnëtrznej
stacji dysków (df1:). Z tak podîâczonâ gëstâ stacjâ ProModule
pracuje bez zarzutu. UWAGA: Naleûy bezwzglëdnie ustawiê czas na
zegarze. W przeciwnym razie (podobnie jak na przyklad przy karcie
GVP A1230 Turbo) moûemy miec problemy z zapisem na dysku.
Zauwaûyîem takûe, ûe zainstalowana w ProModule stacja pecetowa
nie przepada za dyskietkami no mame. Jeôli juû musimy uûywaê
takich dyskietek, powinny one byê wczeôniej sformatowane na
stacji zainstalowanej w ProModule. W przeciwnym razie mogâ byê
klopoty z zapisem (mimo iû Chinon w A1200 widzi je jako
bezbîëdne). Na dyskietkach markowych taka sytuacja nie miaîa
miejsca. Warto wybraê jeden z trzech typów stacji dyskietek
polecanych w instrukcji. Przed jej zainstalowaniem bowiem naleûy
nieco zmieniê zworki w samej stacji. Inaczej nie bëdzie dziaîaê
poprawnie. A zworkologia opisana jest tylko dla tych trzech
stacji. Na szczëôcie sâ to najpopularniejsze stacje pecetowe.

* Twardy dysk -- nadaje sië tu dowolny twardy dysk AT-Bus 3,5
cala (znacznie taïszy od porównywalnych dysków 2,5 cala,
montowanych np. w SX-1). Producent zaleca jednak, aby dysk ten
nie miaî wiëkszego poboru prâdu niû 7 W. Najpopularniejsze na
rynku Caviary, Seagate i Quantumy speîniajâ ten warunek (Connery
sâ "na granicy"). Wypróbowaîem przystawkë z dwoma twardymi
dyskami: WDC Caviar 850 MB i Quantum 1025 MB. Przy obydwu nie
byîo najmniejszych problemów.  Program SysInfo pokazaî wartoôci
nieco wyûsze niû wówczas, gdy dyski te byîy zainstalowane w
Amidze 1200. A zatem kontroler ProModule jest nieco szybszy.

Jest on równieû nieco inny niû fabryczny kontroler CBM. Przede
wszystkim moûna do niego podîâczyê tylko jeden twardy dysk (na
marginesie: drugi potrzebny jest jedynie BBS-iarzom i
kolekcjonerom, a tacy zazwyczaj majâ A4000, uzupeînionâ o SCSI.
Zwykîemu szarakowi jeden dysk wystarczy, zwîaszcza teraz, gdy
pojemnoôê dysku jest jedynie sprawâ zasobnoôci kieszeni
kupujâcego). Po drugie dysk zainstalowany w przystawce naleûy
przygotowaê za pomocâ oprogramowania, dostarczonego wraz z
ProModule. Jeôli zrobimy to za pomocâ CBM HDInstall, dysk nie
zawsze bëdzie widziany.

Niektóre typy dysków przy pracy z Amigâ sprawiajâ kîopoty, na
które dawno znaleziono radë: trzeba odciâê pierwszy "czerwony"
kabelek. W ProModule sprawë rozwiâzano bardziej elegancko.
Zamiast masakrowaê kabel, wystarczy przy takim kîopotliwym dysku
przestawiê zworkë.

Przystawka nie ma LED-a, sygnalizujâcego pracë twardego dysku.
Wykorzystano bowiem w tym celu LED z CD32. Aby uûytkownik mógî
odróûniê, kiedy krëci sië czytnik, a kiedy dysk -- w tym ostatnim
wypadku LED lekko przygasa. Przyznam, ûe ten pomysî mi sië podoba
(za duûa liczba ôwiateîek moûe rozpraszaê).

UWAGA: Po 9 godzinach nieprzerwanej pracy (w temperaturze, w
której mózg sië rozpuszcza) ProModule przestaî widzieê HDD
Quantum, tzn.  zostaî wyôwietlony komunikat: "Volume DH0: is not
a valid DOS Disk".  Po wyîâczeniu i odczekaniu 10 minut wszystko
byîo w porzâdku.  Przyznajë, ûe nie wiem, czy zawiniî tu dysk,
upaîy, czy teû ProModule.

Bardzo podoba mi sië to, ûe producent dostarcza komplet
potrzebnych kabli i ôrubek, którymi moûemy dyski podîâczyê i
przykrëciê. Mniej mi sië natomiast podoba to, ûe jedna z
"zalecanych" pecetowych stacji dysków (MITSUMI D359T3) nie
caîkiem licuje z obudowâ.

* Rozszerzenie pamiëci -- stosujemy typowe moduîy SIMM
72-zîâczowe. Zaczepy podstawki chodzâ ciëûko, ale lepiej tak,
niû gdyby miaîy byê zbyt luúne. Sprawdziîem ProModule z dwoma
SIMM-ami: 4 MB no name i 8 MB NEC. Oba zadziaîaîy bez problemu.

* Moduî FMV (MPEG) -- instalacja tego moduîu jest jedynâ
skomplikowanâ czynnoôciâ przy obsîudze ProModule, ale dziëki
ciekawemu pomysîowi Elsatu czynnoôê të wykonuje sië tylko raz. O
co chodzi? Wiadomo, ûe moduî FMV nie dziaîa poprawnie, jeôli mamy
rozszerzonâ pamiëê. Producent ProModule przewidziaî to i
wyposaûyî przystawkë w umieszczony na zewnâtrz obudowy
przeîâcznik, wyîâczajâcy rozszerzenie w razie potrzeby.
Proponowaîbym jednak (w interesie milczâcej wiëkszoôci, która FMV
nie ma) umieszczenie na obudowie szpilki, na którâ moûna nasunâê
gniazdko kabelka od przeîâcznika. Bez takiej szpilki, tym, którzy
moduîu MPEG nie majâ, kabel paîëta sië wewnâtrz przystawki.

* Koprocesor matematyczny -- jeôli go mamy, wsuwamy go w
odpowiedniâ podstawkë. UWAGA: Podstawka koprocesora dostosowana
jest do obudowy PLCC. Istnieje moûliwoôê przeîâczenia trybu pracy
koprocesora (synchronicznie lub asynchronicznie) za pomocâ
zworek. W tym drugim wypadku musimy mieê oscylator, na który
równieû przewidziano podstawkë.

ProModule wyposaûona jest takûe w zegar czasu rzeczywistego.

Na doîâczonej dyskietce z oprogramowaniem znajdujâ sië:

* program HDPrep do podziaîu dysku na partycje;

* program do formatowania twardego dysku (moûna takûe sformatowaê
partycje za pomocâ systemowego rozkazu Format, ale przypominam --
podziaî dysku na partycje powinien byê dokonany za pomocâ
oprogramowania Elsatu;

* program Transformer -- umoûliwiajâcy korzystanie z dysków
nagranych na innym kontrolerze;

* program AT-Bus Info -- dostarczajâcy wielu ciekawych informacji
o zainstalowanym dysku;

* program Memory Test -- testujâcy doîâczonâ pamiëê Fast.

Naleûy jeszcze zauwaûyê, ûe pîytka drukowana przystawki wykonana
jest w peîni profesjonalnie, z soldermaskâ i uporzâdkowanym
przebiegiem ôcieûek. Moim zdaniem jest najlepiej wykonana ze
wszystkich pîytek Elsatu.

Przy okazji dobra wiadomoôê: jeôli uruchomimy CD32 z dyskietki
lub twardego dysku, moûemy do woli podnosiê klapkë kompaktu i nic
sië nie zresetuje. Podczas testów rzuciîo mi sië w oczy jeszcze
jedno. Mimo zgodnej z podanâ w instrukcji kolejnoôci wîâczania
zasilaczy niekiedy przekaúnik nie zaskakiwaî. Po resecie byîo
jednak wszystko w porzâdku. Dziëki pomysîowi z odîâczaniem
pamiëci nie miaîem kîopotów, o jakich pisaî Romek Sadowski
(przykîadowy "Chaos Engine" dziaîaî bez zarzutu).

Rozwiâzanie proponowane przez Elsat jest wynikiem logicznego
myôlenia, a niektóre pomysîy (zwîaszcza dodatkowe zasilanie) sâ
doskonaîe. Do peîni szczëôcia brakuje mi jedynie gniazda w
rodzaju Expansion od A1200, które pozwoliîoby na podîâczenie
karty turbo. Wówczas za niûszâ cenë (biorâc pod uwagë ceny z
sierpnia 1995) zestaw CD32 + ProModule dawaîby znacznie wiëcej
niû Amiga 1200 (z brakiem PCMCIA moûna sië pogodziê). Jednak
nawet mimo tego "braku" ProModule jest rozwiâzaniem godnym
polecenia kaûdemu. Warto wydaê te parë zîotych choêby po to, aby
czytnik CD32 byî przez kaûdy program typu "dir utility" widziany
jako CD0:. Bez kombinacji z kablami, bez koniecznoôci
"zatrudniania" drugiej Amigi, i co najwaûniejsze znacznie
szybciej niû przy îâczeniu Amig w sieê moûemy sobie w komfortowy
sposób skopiowaê na przykîad ulubione moduîy z kompaktu. Sâdzë,
ûe prëdzej czy póúniej ProModule powinno sië staê uzupeînieniem
kaûdego CD32.


<r>
Nazwa urzâdzenia: ProModule 32

Komputer: Amiga CD32

Cena: 719 zî (ProModule)

Ôrednie ceny "dodatków", jakie moûna zainstalowaê w ProModule:
stacja dyskietek PC Mitsumi -- 60 zî, twardy dysk WDC -- 230 zî
(120 MB), 530 zî (850 MB), 1550 zî (1,6 GB), klawiatura PC -- 28
zî, pamiëê SIMM 4 MB -- 310 zî, koprocesor PLCC 28 MHz -- 140 zî,
moduî FMV -- 850 zî. UWAGA: Sâ to ceny sklepowe (bez VAT). Na
gieîdzie moûna te akcesoria kupiê duûo taniej.

<r>Nazwa:	ProModule

Komputer:	Amiga CD32

Cena:	710 zî

Dystrybutor: Elsat sc., Warszawa

Wykonanie: 8/10

Obsîuga: 9/10

Montaû: 9/10

Instrukcja: 10/10

Cena/Jakoôê: 7/10

Ogólnie: 9,5/10