IMAGEFX w DTP Drukowanie jest prostâ operacjâ tylko pozornie. Mimo ûe wîaôciwie kaûdy dobry program graficzny potrafi tworzyê trwaîe kopie naszej pracy na róûnego rodzaju drukarkach, naôwietlarkach, plotterach itp., to tak naprawdë osiâgniëcie zadowalajâcych rezultatów wymaga czasami wiele zachodu i wytrwaîoôci. Tadeusz Talar Od zarania "komputerowych dziejów" drukarka stanowiîa nieodîâczny fragment zestawu komputerowego. Co wiëcej, na poczâtku byîa jedynym sposobem komunikacji komputera z uûytkownikiem, monitor pojawiî sië znacznie póúniej. Dziô jakoôê otrzymywanych wydruków, mnogoôê róûnych typów drukarek oraz urzâdzeï pochodnych, takich jak naôwietlarki czy plottery, pozwala, wîaôciwie kaûdemu, bawiê sië w drukarza na poziomie osiâganym jeszcze niedawno jedynie przez superprofesjonalistów. Tak naprawdë jednak o estetycznym wyglâdzie wydrukowanego przez nas np. piëknego zaproszenia decyduje uûyte oprogramowanie. Wspólnâ nazwâ programów, sîuûâcych do tworzenia róûnych publikacji, jest oczywiôcie dobrze znany chyba kaûdemu uûytkownikowi komputera skrót DTP (ang. Desktop Publishing) i choê wiëkszoôê Czytelników kojarzy go z takimi programami, jak PageStream, ProPage, ArtExpression czy ProDraw, to nie naleûy zapominaê, ûe waûnym ich uzupeînieniem sâ aplikacje image processing. O ile bowiem wymienione przeze mnie wczeôniej programy radzâ sobie wspaniale z wszelkiego typu prostymi, krzywymi, opisanymi w sposób wektorowy figurami, skalowalnymi czcionkami, akapitami tekstu itp., o tyle sâ caîkowicie bezradne, jeôli chodzi o operowanie bitmapami, czyli po prostu obrazkami, skîadajâcymi sië z pikseli. By wiëc wîaôciwie przygotowaê rysunek bitmapowy do umieszczenia go w tworzonej programem DTP publikacji, naleûy siëgnâê po program image processing, ja szczególnie polecam ImageFX. Poniewaû moûliwoôci zastosowania tego programu jest wiele, skupië sië w tym artykule na tych najbardziej istotnych z punktu widzenia "typowego" posiadacza Amigi z drukarkâ lub bez, drukujâcego najczëôciej w kolorach czarno-biaîych, ewentualnie majâcego dostëp do jakiejô lepszej drukarki laserowej czy do print shopu (przepraszam, ale nie znam polskiego odpowiednika tego sîowa) z naôwietlarkâ. Na poczâtek jednak Kilka dobrych rad Po pierwsze uwaga na rozmiar obrazka, przeznaczonego do druku. To co wydaje sië byê wielkie, bo zajmuje caîy ekran "PAL:hi-res interlace", tzn. 640 na 512 punktów, w wypadku druku na drukarce z rozdzielczoôciâ 300 DPI (ang. dots per inch -- punkty na cal) zajmie, jak îatwo wyliczyê, prostokâcik o rozmiarze 5,42 na 4,33 cm, a wiëc bëdzie zupeînie maîe. Po drugie przy skanowaniu obrazków zwróêmy uwagë na rozdzielczoôê. W wypadku przeznaczenia tak pozyskanego obrazka do drukowania na klasycznej drukarce, powinna ona wynosiê nieco wiëcej DPI niû rozdzielczoôê drukarki, natomiast gdy urzâdzeniem wyjôciowym bëdzie drukarka z wbudowanym interpreterem jëzyka opisu strony -- PostScriptem, rozdzielczoôê skanowanego obrazka DPI powinna byê dwa razy wiëksza niû rozdzielczoôê LPI (ang. lines per inch -- linii na cal), okreôlajâca gëstoôê rastra drukarki (dociekliwych, chcâcych sië dowiedzieê, co to jest "gëstoôê rastra", ang. halftone screen, odsyîam do literatury traktujâcej o DTP i przepraszam, ale îamy tego artykuîu nie pozwalajâ na szersze objaônienia, warto jednak zapamiëtaê wspomnianâ zaleûnoôê DPI od LPI). Stosowanie sië do wskazanych przeze mnie uwag pozwoli zachowaê optymalnâ relacjë pomiëdzy jakoôciâ wydruku obrazka a jego rozmiarem na dysku. Zbyt duûa rozdzielczoôê zwiëksza tylko rozmiar pliku i spowalnia operacjë drukowania, nie ma natomiast istotnego wpîywu na wyglâd finalnego wydruku. Na przykîad nie ma sensu skanowaê obrazka w trybie 600 dpi, gdy zamierzamy go drukowaê na drukarce 9-igîowej w trybie 144 dpi. Wynikiem zbyt maîej rozdzielczoôci jest kiepski wyglâd wydruku. W skrajnym wypadku mogâ byê na nim wyraúnie widoczne punkty i "schodki" (ang. jaggies). Po trzecie jeûeli do rysunku ma byê wîâczony jakiô tekst, to naleûy unikaê stosowania do tego celu wbudowanych w program, image processing czy malarski, opcji tworzenia napisów. Niektóre litery mogâ bowiem kiepsko wyglâdaê. Wynika to z tego, ûe tekst, nawet wprowadzany przy zastosowaniu czcionek skalowalnych, np. typu Compugraphics, po umieszczeniu w rysunku staje sië jego integralnâ czëôciâ, tzn. napis stanowiâ odpowiednio rozmieszczone piksele w danym kolorze, o rozdzielczoôci takiej, jakâ ma caîa bitmapa-obrazek. Inaczej mówiâc, tekst z "wektorowego" staje sië "bitmapowym", co przy niskich rozdzielczoôciach obrazka (mniejszych niû 300 dpi) objawia sië wyraúnymi znieksztaîceniami liter. Dodatkowo, jeûeli stosowaliômy anti-aliasing, krawëdzie liter mogâ mieê na wydruku inny odcieï niû caîa litera. Dlatego teû lepszym wyjôciem jest wczytanie "obrobionego" obrazka bitmapowego do programu DTP, np. PageStreama i doîâczenie niezbëdnego tekstu w tym programie, a dopiero wtedy wydrukowanie caîoôci z programu DTP. W roli aplikacji, doîâczajâcych wektorowy tekst do rysunku bitmapowego, caîkiem dobrze spisujâ sië takûe nowe procesory tekstu dla Amigi, czyli FinalWriter 3 i WordWorth 3.1. Przykîadem praktycznego zastosowania ImageFX-a do celów DTP niech bëdzie rys. 1. Przedstawia on (jeûeli zostaî przedrukowany w formacie 1:1) utworzonâ przy uûyciu tego programu obwolutë kasety magnetofonowej, wymiary 10 na 10 cm, rozdzielczoôê 200 dpi, rozmiar pliku IFF24bit -- 1,730,489 bajtów. Na rysunku teksty byîy wprowadzone przy uûyciu opcji tworzenia napisów ImageFX-a, stâd ich kiepski wyglâd. Przejdúmy jednak do bardziej systematycznego opisu "prodrukarskich" moûliwoôci programu. Na pierwszy rzut Úródîa obrazków W ImageFX obrazki moûemy uzyskaê na trzy sposoby. Pierwszym sâ dane wczytane z róûnych formatów plików graficznych. Z "drukarskiego" punktu widzenia waûne jest, by miaîy odpowiedni rozmiar. Naleûy unikaê opcji sztucznego powiëkszania przy uûyciu opcji SCALE z panelu TOOLBOX, gdyû prowadzi to jedynie do zmiany rozmiarów obrazka, rozdzielczoôê zaô spada. Efektem moûe byê widoczna wyraúnie na wydruku punktowa struktura obrazka. Drugim sposobem utworzenia ilustracji jest po prostu narysowanie jej przy uûyciu oferowanych przez ImageFX odpowiednich "narzëdzi" malarskich. W tym wypadku odpowiedni rozmiar i rozdzielczoôê deklarujemy podczas tworzenia bufora obrazka opcjâ CREATE BUFFER, dostëpnâ po klikniëciu na gadûecie BUFFER w panelu TOOLBOX. Przy deklarowaniu parametrów bufora, po którym chcemy "malowaê", naleûy sië zastanowiê, na jakiej drukarce mamy wydrukowaê nasz rysunek? Jeûeli bëdzie on przeznaczony do wydruku na drukarce dysponujâcej tylko jednym kolorem barwnika, warto rozwaûyê przeîâczenie gadûetu, okreôlajâcego "gîëbokoôê" kolorów bufora, z Color (24-bitowy bufor, 16 mln kolorów) na Gray (8-bitowy bufor, 256 odcieni szaroôci). Spowoduje to znaczne zmniejszenie obszaru, zajmowanego w pamiëci RAM przez bufor (o ok. 2/3). Trzecim sposobem, najwygodniejszym i dajâcym obrazki najwyûszej jakoôci, jest skanowanie. W ImageFX jest ono o tyle îatwiejsze, ûe z poziomu programu (w przeciwieïstwie do gîównego konkurenta -- ADPro) moûna bezpoôrednio sterowaê pracâ skanera i pozyskiwaê dane. Wîaôciwie to w grë wchodzâ tylko dwa typy skanerów, tzn. rodzina Epson (zwîaszcza model 800c) i Sharp JX-100. Niestety, z naszego, polskiego, punktu widzenia moûliwoôê ta ma maîe zastosowanie, gîównie ze wzglëdu na wysokâ cenë tych urzâdzeï. Dlatego teû nie bëdë traciî cennego miejsca na coô, co dla przeciëtnego posiadacza Amigi w Polsce, bëdzie dostëpne dopiero za jakiô czas. Wielu Czytelników na pewno ma dostëp do jakiegoô maîego skanerka rëcznego, najczëôciej czarno-biaîego, dlatego informujë o istnieniu bardzo uûytecznej opcji, jakâ oferuje ImageFX. Otóû proste skanery rëczne, a wîaôciwie ich oprogramowanie, z reguîy potrafiâ przetworzyê skanowany obrazek na dwukolorowâ bitmapë (zazwyczaj o rozdzielczoôci maksymalnie do 400 dpi), skîadajâcâ sië najczëôciej z czarnych i biaîych pikseli. Wszystko jest w porzâdku, jeûeli skanujemy rysunki, zawierajâce róûniâce sië wyraúnie pod wzglëdem barwy elementy, np. wszelkie ciemne linie, koîa i inne figury albo litery na jasnym tle lub odwrotnie. Problem pojawia sië wtedy, gdy uûywajâc takiego prostego skanera zechcemy zeskanowaê np. zdjëcie, zawierajâce wiele odcieni róûnych kolorów, które oprogramowanie skanera (w zaleûnoôci od ustawienia) zamieni na odpowiednio "gëôciej" lub "rzadziej" rozmieszczone piksele, symulujâce w ten sposób dany odcieï. Taki "skan" po zapisaniu go na dysk najczëôciej juû zupeînie nie przypomina oryginaîu. Co zrobiê, by przywróciê w miarë zbliûony, "fotograficzny", wyglâd obrazka? Po pierwsze, jeûeli posiadany skaner (i jego oprogramowanie) na to pozwala, moûna skorzystaê ze specyficznej opcji zamiany poszczególnych "zbitek" pikseli zeskanowanego obrazka na odpowiedni odcieï szaroôci. Niestety, wiëkszoôê programów do obsîugi skanerów w tym wypadku znacznie obniûa rozdzielczoôê obrazka, a co za tym idzie, jego jakoôê. Dlatego proponujë wyjôcie drugie. Naleûy wczytaê zeskanowany obrazek do ImageFX-a, a nastëpnie w panelu TOOLBOX kliknâê na gadûecie COLOR. Z listy opcji wybraê B&W TO GRAY, a nastëpnie po ustaleniu za pomocâ suwaczka czuîoôci dziaîania tej opcji (im wyûsza liczba, tym wiëcej powstanie odcieni szaroôci) program przetworzy obrazek, zamieniajâc "zbitki" punktów na odpowiadajâce im odcienie, ale UWAGA! BEZ ZMIANY rozdzielczoôci obrazka. To duûa zaleta ImageFX-a. By lepiej zrozumieê dziaîanie tej opcji, wystarczy spojrzeê na rys. 2., na którym moûna sprawdziê, co ImageFX zrobiî z poszczególnymi kombinacjami uîoûenia punktów (lewa strona rysunku). Odpowiadajâce im powstaîe odcienie znajdujâ sië po prawej stronie. Po tej maîej wycieczce do ôwiata skanerów moûe warto zaznaczyê jeszcze, ûe oprócz nich jako urzâdzenia wejôciowe w programie ImageFX moûna stosowaê bezpoôrednio digitalizery obrazu (framegrabbery), tzn. VLAB, GVP Impact Vision i FrameGrabber256, ale poniewaû sâ to urzâdzenia równie egzotyczne, jak wspomniane wczeôniej modele skanerów, pominë opis sposobu wykorzystania ich przez ImageFX i przejdë do kolejnych zastosowaï tego programu w DTP. Przygotowanie (obróbka) Wîaôciwie to w tej czëôci artykuîu naleûaîoby napisaê o wszystkich moûliwoôciach manipulowania obrazkiem, udostëpnianych przez ImageFX. Bo tak naprawdë to programy image processing, jak juû wielokrotnie wspominaîem, sîuûâ zasadniczo do przetwarzania istniejâcych juû obrazków, a nie do tworzenia nowych. To ûe ImageFX dodaje jeszcze moûliwoôê korzystania z klasycznych "narzëdzi malarskich", podnosi z pewnoôciâ jego walor uûytkowy, ale jest tylko dodatkiem do gîównych funkcji programu. Wspomniaîem równieû wczeôniej, ûe artykuî ten adresujë przede wszystkim do osób posiadajâcych najbardziej rozpowszechnione w naszym kraju, drukarki czarno-biaîe. Dlatego wôród opcji, majâcych zastosowanie w procesie przygotowania obrazka do druku, nie sposób pominâê przynajmniej trzech. Pierwszâ z nich jest dostëpna po klikniëciu na gadûecie COLOR opcja COLOR TO GRAY. Gdy nie mamy drukarki kolorowej lub nie planujemy takiego wykorzystania obrazka, warto zaoszczëdziê nieco pamiëci i przetworzyê wczytany kolorowy obrazek na taki, który ma tylko odcienie szaroôci. Obrazek typu GRAY zajmuje w pamiëci komputera tylko 1/3 tego, ile wymaga wersja RGB tego samego obrazka. Dodatkowâ zaletâ jest fakt otrzymywania lepszych wydruków monochromatycznych prac, zawierajâcych obrazki GRAY zamiast peînokolorowych RGB. Na rys. 3. moûecie zobaczyê przykîady dla obydwu moûliwych typów konwersji, tzn. GRAY i LUMA. Jak widaê, nie ma istotnej róûnicy pomiëdzy nimi. Na marginesie pracy w trybie GRAY, muszë Was uprzedziê o istnieniu ewidentnego bîëdu w programie ImageFX 2.0. Otóû w momencie, gdy po konwersji bëdziecie chcieli wygenerowaê opcjâ RENDER obrazek w trybie 256 kolorów, spotka Was niemiîa niespodzianka ze strony ImageFX 2.0, w postaci zawieszenia dziaîania programu. Co ciekawe, ta sama operacja w starej wersji 1.5 dziaîa bez zarzutu. Jedynym sposobem unikniëcia nieprzyjemnoôci jest uûycie przed generowaniem obrazka opcji GRAY TO COLOR, dostëpnej po klikniëciu na gadûecie COLOR. Drugâ waûnâ funkcjâ, którâ nie sposób pominâê przy omawianiu przygotowania obrazków do druku, jest korekcja Gamma. Korekcja ta jest nieocenionym wrëcz narzëdziem w chwili, gdy regulacja jasnoôci i kontrastu caîkowicie zawodzi lub powoduje pogorszenie wyglâdu obrazka. Rzecz w tym, ûe zmiana kontrastu czy jasnoôci ingeruje równomiernie we wszystkie odcienie. Mleczne lub ciemne obrazki, o sîabym kontraôcie, po przeprowadzeniu takich korekt pozostanâ niezbyt czytelne i "pîaskie". Jeûeli jednak spróbujemy wczytaê odpowiedni obrazek, kliknâê w panelu Toolbox na gadûecie Balance i nastëpnie popróbowaê róûnych ustawieï "suwaka" obok napisu Ga (Gamma), juû po kilku próbach stwierdzimy, ûe moûna w ten sposób dodaê nieco gîëbi obrazkowi, przez co zyska on lepszy wyglâd niû jego ciemny czy mleczny poprzednik. Dzieje sië tak dlatego, ûe korekcja Gamma, ogólnie mówiâc, najbardziej ingeruje w tony (odcienie) poôrednie obrazka, natomiast mniej oddziaîuje na kraïcowe (bardzo jasne lub bardzo ciemne). Przykîad skrajnych ustawieï "suwaka" korekcji Gamma moûecie zobaczyê na rys. 4. Trzeciâ bardzo uûytecznâ funkcjâ ImageFX-a jest zastosowanie opcji POSTERIZE. Czësto zdarza sië bowiem, ûe obrazek jest zbyt skomplikowany, tzn. zawiera zbyt duûo odcieni szaroôci (lub kolorów w wypadku obrazków RGB). Po wczytaniu obrazka kliknijmy wiëc na COLOR w TOOLBOX i wybierzmy POSTERIZE. Teraz wystarczy ustawiê suwak na odpowiedniej wartoôci, okreôlajâcej liczbë odcieni w obrazku wyjôciowym, kliknâê na Okey, a program zredukuje liczbë odcieni obrazka do zaplanowanej przez nas. Szkoda, ûe autorzy programu okreôlili górnâ granicë na 16 odcieni, gdyû w niektórych wypadkach jest to za maîo i powoduje znaczny spadek jakoôci obrazka. Ale generalnie nie jest tak úle, o czym moûe przekona Was rys. 5., na którym przedstawiam ilustracjë przed i po przeksztaîceniu opcjâ POSTERIZE. Zwróêcie uwagë, jak zmienia sië prostokât, wypeîniony przejôciem (gradient fill) od koloru czarnego do biaîego. Drukowanie Gdy juû, wymëczony przez nas niemiîosiernie, obrazek ma poûâdany przez nas wyglâd, moûemy przystâpiê do drukowania lub zapisaê go na dysk i nastëpnie drukowaê za pomocâ innych programów. ImageFX ma dwie moûliwoôci dokonania wydruku. Pierwszâ jest wydruk z wykorzystaniem moduîu PostSscript. W ten sposób moûemy wydrukowaê nasz rysunek na dowolnym urzâdzeniu postscriptowym (drukarka, naôwietlarka itp.) lub wydruk umieôciê w pliku. Drugâ moûliwoôciâ jest wydruk na drukarce okreôlonej w preferencjach systemowych. I tu maîa uwaga. ImageFX potrafi wycisnâê z drivera systemowego dosîownie wszystko, pozwalajâc wydrukowaê obrazek z jakoôciâ 24-bitowâ, mimo ûe systemowe drivery majâ limit 12 bitów (4096 kolorów). Warto zwróciê uwagë na to, ûe jeûeli nie dysponujemy drukarkâ postscriptowâ, a mimo tego chcielibyômy mieê moûliwoôê druku z wykorzystaniem tzw. rastra, to moûemy w tym celu skorzystaê z opcji HALFTONE, dostëpnej po klikniëciu na gadûecie COLOR w panelu TOOLBOX. Program potrafi przetworzyê nasz obrazek na jego wersje "zrastrowane" tak, jak to moûna zobaczyê na rys. 6. Niestety, w tym miejscu znowu moûna zauwaûyê niedociâgniëcie w programie. Otóû gëstoôê rastra jest ustalona "na sztywno" i nie moûna jej zmieniaê. Koïczâc ten odcinek bliskich spotkaï z ImageFX-em, ûyczë Wam sporo cierpliwoôci w pracy z plikami dla DTP (gdyû ich rozmiar jest z reguîy znacznie wiëkszy niû plików uûywanych w zastosowaniach np. wideo) i jak najmniej zmarnowanych tasiemek, tonerów i pojemników z atramentem.