GWIEZDNY GENLOCK Astronomia nie leûy w krëgu moich zainteresowaï. Musiaîem wiëc siëgnâê po odpowiedniâ literaturë, by móc sië zagîëbiê w tajemnicach ukîadu sîonecznego. A co tam odkryîem, dowiecie sië z niniejszego artykuîu. Borys Strâczek Te kosmiczne dywagacje dotyczâ Neptuna, kolejnego po Siriusie genlocka niemieckiej firmy Electronic-Design, której specjalnoôciâ jest sprzët do prac wideo. ED ma duûe doôwiadczenie w tej dziedzinie. Wyroby tej firmy, dziëki ciâgîej modernizacji, coraz wyûszemu poziomowi wykonania i wreszcie poszerzaniu ich oferty, zyskujâ uznanie wôród uûytkowników nie tylko Amigi. ED opracowaîa bowiem kartë Pegasus PC-Video, która pozwala na podîâczenie dowolnego genlocka tej firmy do peceta! Z podstawowymi wiadomoôciami na temat genlocków zapoznaliôcie sië w poprzednim artykule. Kolejna dawka informacji, tym razem praktycznych, skierowana jest równieû do wszystkich zainteresowanych tâ dziedzinâ, a w szczególnoôci do (przyszîych?) posiadaczy Neptuna. A co to?! Genlock jest zapakowany w bardzo estetyczne, kartonowe pudeîko. W ôrodku znajdujemy oprócz wymienionego urzâdzenia: dwie dyskietki, dwa kable oraz instrukcjë obsîugi. Instrukcje firmy ED zawsze byîy dobrze napisane i jeszcze lepiej wydane, jednak wymagaîy przynajmniej elementarnej znajomoôci jëzyka niemieckiego. Tym razem instrukcja jest dwujëzyczna (angielski, niemiecki), co jest chyba wyjâtkiem wôród firm zza Odry. Sam genlock ma nietypowy design. Obudowa, wykoïczona aluminium i czerwonym plastikiem, wykonana jest bardzo porzâdnie (rys. 1.a). Z tyîu mamy komplet zîâcz: CVBS in/out, Y/C in/out, genlocka, wyjôcie dla monitora, komunikacyjne (standard RS232C) oraz zasilania (rys. 1.b). Naleûy zwróciê uwagë, ûe zîâcza nie sâ przymocowane do obudowy, co przy podpinaniu przewodów prowadzi do ruszania "wnëtrznoôciami". Genlock komunikuje sië z Amigâ poprzez dwa przewody. Pierwszy, sîuûâcy do programowej obsîugi genlocka, îâczymy z gniazdem serial naszego komputera, drugi, przesyîajâcy dane o obrazie, z gniazdem video. Mogâ one byê przykîadem jakoôci wykonania dla rodzimych producentów stosujâcych taômy od twardych dysków. Sam panel wykoïczony jest miîym w dotyku tworzywem. Przeîâczniki, sterowane sâ przez mikroprocesor. Nie przeszkadzajâ dziëki swej milimetrowej gruboôci, a ich sztywnoôê chroni je przed przypadkowym naciôniëciem. Ich dziaîanie sygnalizowane jest ôwieceniem kontrolek. Trzy potencjometry obrotowe sîuûâ do regulacji koloru, kontrastu i jasnoôci obrazu, dostarczonego na wejôcie genlocka. Duûâ czëôê zajmujâ dwa duûe suwaki (nie sâ to typowe potencjometry!), zwane potocznie heblami, pozwalajâce na bardzo precyzyjne i pîynne regulowanie poziomu sygnaîu zewnëtrznego i Amigi (rys. 1.c). Co ciekawe, nie jest to ich jedyna funkcja. W dziaîaniu... Neptun moûe wspóîpracowaê z dowolnym modelem Amigi, jednak tylko najnowsze modele, wyposaûone w koôci AGA, pozwalajâ na peîne wykorzystanie jego moûliwoôci. Pierwszâ czynnoôciâ, jakâ wykonujemy przed uruchomieniem genlocka, jest poîâczenie wszystkich urzâdzeï. Nie muszë chyba przypominaê, ûe wszystkie muszâ byê wyîâczone. Aby uruchomiê genlock, wystarczy, w trakcie startu komputera, przytrzymaê przycisk "Power". O dziaîaniu urzâdzenia informuje nas odpowiednia kontrolka. W podobny sposób sygnalizowane jest pojawienie sië sygnaîu wideo na obu wejôciach, przy czym wyûszy priorytet ma sygnaî Y/C. Genlock jest dosyê odporny na sygnaî kiepskiej jakoôci -- obraz z komputera jest stabilny. Praktycznie niemoûliwe jest caîkowite zerwanie synchronizacji, jak to sië dzieje np. w G-Locku firmy GVP. Oczywiôcie w trakcie przewijania taômy obraz z komputera równieû sië "przewija". Jest to normalne zjawisko, zwiâzane ze sposobem synchronizacji sygnaîów. Neptun dobrze radzi sobie z synchronizacjâ stopklatki, jednak i w tym wypadku wszystko zaleûy od jej jakoôci. Automatyczne przenikanie obrazu realizowane jest perfekcyjnie, niezaleûnie od tego czy trwa 0,5 sekundy czy nawet 20 sekund. Równieû rëczna regulacja przenikania daje dobre rezultaty, dziëki specyficznej konstrukcji hebli. Potencjometry, regulujâce parametry obrazu úródîowego, dajâ sië pîynnie obracaê i majâ dobrze wyczuwalny punkt zerowy. Zakres regulacji jest wystarczajâco duûy w obie strony (okoîo 30% wartoôci, regulacja koloru pozwala otrzymaê obraz czarno-biaîy). Coraz wiëksza rzesza uûytkowników Amigi korzysta z monitorów multisynchronicznych. Nie muszâ oni odîâczaê genlocka za kaûdym razem, gdy korzystajâ z innych trybów graficznych niû standardowe. Neptun, pracujâc w trybie "stand-by", czyli oczekiwania (genlock nie zostaî uruchomiony przy starcie komputera), potrafi "przepuôciê" obraz o dowolnych parametrach czëstotliwoôciowych, np. Super72, Productivity. W wypadku pracy z genlockiem bez posiadania úródîa obrazu (czyli równieû synchronizacji) bâdú po jego odîâczeniu, wygeneruje on wîasny, stabilny sygnaî (o czarnym kolorze -- ang. Blackburst), pozwalajâc tym samym na dalszâ pracë. Duûym plusem jest moûliwoôê wyboru, bezpoôrednio z panelu, pomiëdzy rëcznym, automatycznym bâdú programowym sposobem sterowania genlockiem. Miarâ jakoôci sygnaîu, uzyskiwanego na wyjôciu genlocka, jest praktycznie niezauwaûalna róûnica pomiëdzy nim a obrazem Amigi. Îatwo to sprawdziê, przeîâczajâc podglâd na monitorze przyciskiem RGB Monitor. Kopiujemy! Sygnaî dostarczany do genlocka nie zawsze jest najwyûszej jakoôci. Neptun, zanim poîâczy obraz wideo z generowanym przez Amigë, koryguje go, pozbawia znieksztaîceï i szumów. Ponadto, przy uûyciu potencjometrów, moûemy samodzielnie zmieniê nasycenie kolorów, kontrast lub jasnoôê obrazu. Dziëki temu obraz przegrywany przez genlock jest lepszej jakoôci niû kopiowany bezpoôrednio! Warto z tego korzystaê np. robiâc kopië filmu itp. Rëcznie lub automatycznie Przy dîuûszej pracy rëczne regulowanie faderami jest doôê uciâûliwe. Jednak, gdy zaleûy nam na pracy "na ûywo", z pomocâ przyjdzie funkcja automatycznego fadingu. W tym celu przeîâczamy genlock w tryb "auto" (przycisk "auto/manuell"). Nasza rola ograniczy sië teraz do podawania czasu trwania efektów i ich wywoîywania, resztâ zajmie sië genlock. Bardzo ciekawie rozwiâzano regulowanie czasu, wykorzystujâc do tego celu fadery! Wystarczy ustawiê je, korzystajâc z umieszczonej pomiëdzy nimi skali (1 -- 20 sekund), na odpowiadajâcy nam czas i... przyciskami fadeVideo i fadeComputer spowodowaê pîynne znikniëcie bâdú pojawienie sië obrazu. Czas fadingu moûna zmieniaê podczas jego trwania! Efekty moûna wywoîywaê równoczeônie, co pozwala na pîynne "przejôcia" pomiëdzy obrazem wideo i Amigi. Genlock na smyczy Tytuîowâ smyczâ jest kabel, îâczâcy genlock ze zîâczem serial Amigi, pozwalajâcy na przejëcie nad nim PEÎNEJ kontroli przez komputer. Daje nam to moûliwoôê programowego sterowania WSZYSTKIMI funkcjami genlocka. Niestety, równieû Scala Echo i kilka podobnych sterowników sprzëtu wideo korzysta ze zîâcza serial. Nie pozostaje wtedy nic innego, jak tylko zakup karty Multi I/O. Nie napiszë, co musiaîby kupiê posiadacz "maîej" Amigi. ARexx rzâdzi! Neptun zostaî wyposaûony w port ARexxa oraz bogaty zestaw komend. Ci którzy ARexxa nie znajâ, bâdú nie lubiâ, nie muszâ sië martwiê. Na dyskietce z oprogramowaniem, w katalogu AREXX, znajdâ 27(!) skryptów w tym jëzyku, realizujâcych wszystkie funkcje genlocka. Znajdâ one zastosowanie np. przy tworzeniu prezentacji w Scali. Instrukcje majâ jednoznaczne nazwy oraz prostâ skîadnië, dziëki czemu nawet osoba nie majâca zielonego pojëcia o ARexxie bëdzie mogîa pisaê skrypty. Programiôci pomyôleli nawet o potrzebie tworzenia przerw pomiëdzy kolejnymi efektami. Ciekawostkâ jest moûliwoôê podawania czasu trwania efektów oraz przerw w dwóch jednostkach: sekundach oraz klatkach na sekundë (1/50s), co pozwala na bardzo precyzyjny montaû. Interfejs ARexxa jest bardzo mocnâ stronâ Neptuna i moûe byê wzorem dla innych producentów. Stale pod rëkâ Na dyskietce z oprogramowaniem znalazî sië równieû programik typu commodity, korzystajâcy z moûliwoôci programowego sterowania urzâdzeniem. Pod klawisze funkcyjne "podkîada" sië kilka waûniejszych funkcji genlocka. Pech chciaî, ûe te same kombinacje klawiszy wykorzystuje hot-key dla karty FrameMachine, przypadkiem tej samej firmy! Wymaga to drobnych zmian w ikonie któregoô z nich. Korzystanie z NeptunHotkey uîatwia korzystanie z genlocka, pozwala szybko zmieniê tryb pracy, dokonaê fadingu itp. Waûne! Korzystanie z programowej obsîugi z poziomu ARexxa (np. w Scali) moûliwe jest dopiero po uruchomieniu NeptunHotkeya! Warto wiëc umieôciê go w katalogu WBstartup. "Scala w praktyce?" Do genlocka doîâczona jest demonstracyjna wersja programu Scala 500. Po przesîaniu dyskietki otrzymujemy ZA DARMO peînâ wersjë tego programu. Kanaî alfa -- ale kanaî! Na ten temat moûna by napisaê ksiâûkë. Postaram sië wiëc w miarë jasno przedstawiê na opisywanym genlocku zasady korzystania z tej ciekawej funkcji. Efektem jej dziaîania jest nadanie WYBRANYM kolorom póîprzezroczystoôci (transparentnoôci -- porównaj z funkcjâ Transparency w programach graficznych). Identyczny efekt, tylko ûe dla caîego ekranu, uzyskamy poprzez ustawienie fadera Amigi na 50%. Kanaî alfa w Neptunie jest jednobitowy, skâd wynika, ûe kolor moûe mieê tylko dwa stany: "normalny" lub "alfa" (artykuî "Teoria genlocków"). Kanaî alfa w genlocku róûni sië od odpowiadajâcej mu funkcji w programach do obróbki grafiki jedynie sposobem okreôlania fragmentów póîprzezroczystych. Kolory powstajâ poprzez "zmieszanie" trzech skîadowych: niebieskiej, zielonej i czerwonej. Po wîâczeniu kanaîu alfa (odpowiednim ustawieniu bitu B0), korzystajâc z przycisku na panelu genlocka, skîadowa niebieska staje sië odpowiedzialna za póîprzezroczystoôê kolorów. Zielona i czerwona pozostajâ neutralne. Powróêmy do skîadowej niebieskiej. Moûe ona mieê wartoôci z przedziaîu 0 -- 255 (w "starych" Amigach -- 0 -- 15). W trybie alfa zostajâ one podzielone na 16 bloków po 16 (1) wartoôci. Bloki o wartoôciach "normalnych" i "alfa" uîoûone sâ na przemian (rys. 2). Warto w tym momencie uruchomiê np. DPaint lub dowolny inny program z moûliwoôciâ edycji palety kolorów. Wîâczamy kanaî alfa w genlocku. Teraz, chcâc otrzymaê kolor transparentny, wystarczy ustawiê suwak B (blue -- niebieski) w DOWOLNYM "bloku alfa" i to wszystko! (rys. 2). Kanaî alfa znaczâco rozszerza moûliwoôci genlocka. Przedstawië kilka ciekawych efektów, niemoûliwych do zrealizowania bez uûycia tej funkcji. Najbardziej typowym zastosowaniem "alfy" jest transparentny podkîad pod napisy. Moûna go urozmaiciê, stosujâc pîynne przejôcia kolorów (funkcja Range w DPaincie). Jednak najefektowniej wyglâda podkîad pîynnie znikajâcy w obrazie wideo. Teoretycznie moûliwe jest to tylko z wykorzystaniem oômiobitowego kanaîu alfa. Okazuje sië, ûe po zastosowaniu pewnego triku moûna to osiâgnâê równieû z uûyciem alfy jednobitowej (rys. 2, 4, 5). Musimy przygotowaê paletë, skîadajâcâ sië z oômiu kolorów (7 odcieni szaroôci "alfa" i jeden kolor "normalny"). Ekran wypeîniamy najciemniejszym odcieniem szaroôci, a z pozostaîych tworzymy podkîad (rys. 1, 5). Napisy na takim tle wyglâdajâ wyjâtkowo efektownie. Korzystajâc z genlocka czësto uzupeîniamy nasze filmy o elementy graficzne, które nierzadko przesîaniajâ wiëkszâ czëôê obrazu wideo. Moûna temu zaradziê, wyôwietlajâc grafikë jako póîprzezroczystâ. Pierwszym krokiem bëdzie konwersja naszej grafiki do np. 128 kolorów. Nastëpnie, korzystajâc z miksera w programie graficznym, korygujemy skîadowe niebieskie wszystkich kolorów. Aby nie zostaîy one znieksztaîcone, staramy sië ustawiaê suwak B w najbliûszym moûliwym bloku alfa. Po tej trochë ûmudnej operacji zapisujemy grafikë z nowâ paletâ. Powyûsze czynnoôci majâ sens, gdy na ekranie, oprócz elementów transparentnych, znajdâ sië nieprzezroczyste. Po zaîadowaniu naszej grafiki, np. do Scali, zmieniamy liczbë kolorów na 256, co daje nam dodatkowo do dyspozycji 128 kolorów do wykorzystania przy tworzeniu nieprzezroczystych napisów (rys. 3, 4). Kanaî alfa moûna równieû wykorzystaê do anty-aliasingu (wygîadzania krawëdzi). Wszystkie programy stosujâ do anty-aliasingu aktualnie wykorzystywanâ paletë. Chcâc wiëc zmusiê program do stosowania kolorów transparentnych przy tej funkcji, musimy ograniczyê paletë np. do 8 kolorów (podobna paleta jak w przykîadzie pierwszym). Równieû w tym wypadku warto wypeîniê ekran najciemniejszym ze stosowanych odcieni. Przy korzystaniu z wiëkszej liczby kolorów trudno jest osiâgnâê wîaôciwy rezultat. Ilustracja 5. obrazuje efekty pracy funkcji Antialias/High programu DPaint. Jednak najciekawszâ dziedzinâ, w której kanaî alfa ma zastosowanie, jest tworzenie efektów wideo. Na przykîad "odlatujâcy" obraz Amigi, który rzuca cieï na obraz wideo! To jednak temat wart osobnego opisu. Na koniec dodam, ûe kanaî alfa realizowany jest na drodze sprzëtowej. Nie wymaga on wiëc do dziaîania ûadnego programu, a po jego wyîâczeniu, grafiki z kolorami "alfa" i bez nich traktowane sâ przez komputer JEDNAKOWO, co pozwala na ich "normalne" wykorzystanie. "Ubocznym" efektem dziaîania kanaîu alfa jest jednakowe traktowanie kolorów jako potencjalnych "kolorów alfa". Nie powinien wiëc dziwiê "przezroczysty Workbench" czy nieczytelne grafiki, które nie zostaîy wczeôniej przygotowane do wspóîpracy z alfâ. KEY INVERT inaczej Kaûdy z produkowanych obecnie genlocków wyposaûony jest w të funkcjë. Opis jej dziaîania znajdziecie w artykule "Teoria genlocków" (Amiga 6/95). Zwykîy KI pozostawia nam do dyspozycji jeden kolor, dajâc w rezultacie mizerny efekt (rys. 6.c). W wypadku Neptuna funkcja ta zostaîa znacznie rozszerzona dziëki zastosowaniu kanaîu alfa. Po wîâczeniu KI i kanaîu alfa obraz wideo pojawi sië w miejscach o kolorach innych od tîa. Tîo otrzyma swój pierwotny kolor. Niby nic nowego, a jednak. Mamy peînâ swobodë w korzystaniu z kolorów "alfa"! Dziëki temu bëdziemy mieli jeden kolor nieprzezroczysty oraz caîâ masë kolorów póîprzezroczystych! (rys. 6.d). Wymaga to oczywiôcie manipulacji paletâ kolorów (rys. 6.a przedstawia typowe kluczowanie obrazu; rys. 6.b podobnie, lecz z wîâczonym kanaîem alfa). Neptun zalicza sië do grupy urzâdzeï amatorskich, jest jednak jej wybitnym przedstawicielem. Z tego teû powodu pozwoliîem sobie na tak szeroki opis. Programowa kontrola, kanaî alfa to funkcje jeszcze doôê rzadko spotykane w genlockach "domowych". Najnowsza wersja Neptuna wyposaûona jest w BlueBox, co znacznie zwiëksza moûliwoôci kreatywne tego urzâdzenia, pozwalajâc m.in. na îatwe wycinanie ruchomych postaci i podkîadanie pod nie innego tîa. Nigdy nie przypuszczaîem, ûe po kilku miesiâcach pracy z Neptunem wciâû bëdë odkrywaî drzemiâce w nim moûliwoôci. PODPISY POD RYSUNKI RYS1 -- Neptun z trzech stron rys2 -- Kanal alfa rys3 -- Alfa picture rys4 -- Alfa backgrounds rys5 -- Antyaliasing rys6 -- Key Invert