-----------------2 obrazki--------------------- 100 KHZ Warszawska firma Elsat nie próûnuje i ciâgle wydaje nowe produkty. Przedstawiamy tym razem miniaturowe urzâdzenie do nagrywania dúwiëku, czyli sampler w wersji Stereo-PRO. William Mobius Urzâdzenie jest dostarczane razem z kablem chinch-minijack, krótkâ charakterystykâ i instrukcjâ oraz kartâ rejestracyjnâ, którâ moûna wysîaê do producenta, co gwarantuje otrzymywanie aktualnych informacji na temat wyrobów produkowanych przez Elsat. Sampler wyglâda zgrabnie i wedîug instrukcji ma dobre parametry. Sprowokowaîo mnie to wiëc do tego, aby go nieco pomëczyê. Pojechaîem wiëc do drugiego takiego, jak ja, maniaka od dúwiëku, czyli do mojego serdecznego kumpla Paula, i przystâpiliômy do testowania. >Czynnoôci wstëpne< Sampler ma dwa gniazda typu chinch, wtyczkë typu centronics oraz dodatkowâ wtyczkë ûeïskâ, o czym za chwilë. Sampler z komputerem îâczymy oczywiôcie przy wyîâczonym komputerze, o czym zresztâ przypomina instrukcja obsîugi. Wyîâczamy wiëc komputer, wkîadamy sampler do gniazda portu równolegîego oraz dodatkowâ wtyczkë do portu gniazda joysticka. Przez të wtyczkë pobierane jest napiëcie 5 V, gdyû port równolegîy daje tylko 125 mA prâdu, i jest to zbyt maîo dla tego urzâdzenia. Wtyczka nie blokuje portu joya, poniewaû wyposaûona jest w przelotkë. Teraz czas na poîâczenie samplera ze úródîem sygnaîu. Producent doîâczyî do samplera przewód audio z dwoma koïcówkami typu chinch, podîâczanymi do gniazd w samplerze, a z drugiej strony z koïcówkâ typu minijack, którâ naleûy wetknâê do gniazda w urzâdzeniu produkujâcym dúwiëki. Za doîâczenie przewodu audio --- kolejny plusik. Teraz sprawa koïcówki. Konstruktorzy czësto majâ dylemat, jaka koïcówka powinna byê uûyta do poîâczenia ze sprzëtem elektroakustycznym. Minijack to gniazda typowe dla przenoônych odtwarzaczy kompaktowych, przenoônych magnetofonów DAT, DCC oraz zwykîych walkmenów (sygnaî typu line out -- linia). W przenoônym sprzëcie takimi samymi maîymi gniazdami wyprowadza sië teû sygnaî wzmocniony o maîej impedancji wyjôciowej rzëdu omów lub dziesiâtków omów (phones -- podîâczenie do sîuchawek). Np. w klawiaturach Rolanda do gniazda phones moûna podîâczyê sîuchawki o wartoôci od 8 do 100 omów. Z kolei w duûych urzâdzeniach stosuje sië chinch lub rzadziej DIN. Nastëpna kategoria to instrumenty muzyczne, majâce wyprowadzony sygnaî linii przez duûe gniazda jack. Jest jeszcze grupa urzâdzeï zawodowych, stosujâcych przykrëcane i ekranowane wtyki, ale pominiemy tu te sprawy. Wedîug producenta sampler ma impedancjë wejôciowâ rzëdu 10 kiloomów i czuîoôê dla 1.4 V. Zmierzyliômy to i rzeczywiôcie tak jest, co powoduje, ûe wejôcie to dostosowane jest do pobierania sygnaîu typu linia, jest wiëc doôê czuîe. Zastosowana wtyczka minijack w tym momencie mi pasowaîa, przeto podîâczyîem jâ do maîego DAT-a. I tu uwaga. Jeûeli moûecie, to nie podîâczajcie samplera do gniazd sîuchawkowych, co jest czëstâ praktykâ wôród muzyków amigowskich, poniewaû w tym wypadku majâ one inne poziomy sygnaîów i doôê maîâ impedancjë. Podîâczenie takie, ze wzglëdu na niedopasowanie, zwiëkszy szumy i nakîadajâce sië z zewnâtrz zakîócenia przy samplowaniu. Szumy zwiëkszâ sië teû ze wzglëdu na szumy wîasne wzmacniaczy sîuchawkowych, montowanych w ôredniej jakoôci urzâdzeniach elektroakustycznych. Niestety, nie zawsze jest to moûliwe. Instrumenty muzyczne majâ regulatory poziomu sygnaîu. Natomiast wszelkie odtwarzacze kompaktowe, magnetofony czy wzmacniacze nie majâ z reguîy moûliwoôci regulacji sygnaîu wychodzâcego przez gniazda linii. W tym wypadku moûna podîâczyê sampler do úródîa sygnaîu przez gniazdo typu phones (sîuchawkowe). Te wszystkie uwagi sâ wbrew pozorom doôê istotne, poniewaû jakoôê dúwiëku powinna byê jak najlepsza, a zaszumione sample czësto moûna spotkaê w róûnych utworach i moduîach. Lecz w wypadku urzâdzeï i wzmacniaczy dobrej klasy pobieranie sygnaîu przez gniazdo sîuchawkowe jest do przyjëcia. >Parametry techniczne< Na poczâtku producent otrzymuje niewielki minusik, poniewaû dostarczony egzemplarz miaî wewnëtrznâ usterkë, polegajâcâ na niedokîadnym przylutowaniu diody sygnalizujâcej przesterowanie. Poza tym sampler zatykaî sië po ruszeniu owâ diodâ. Nie ma to jednak wiëkszego wpîywu na sam test, poniewaû rozebraliômy go i po dokîadnym przylutowaniu wszystkich koïcówek oraz dodatkowo oblutowaniu zîâcza "na fest" wszystko byîo juû OK. -- Zmierzone szumy wîasne tego egzemplarza sâ bardzo maîe i oscylujâ w zaleûnoôci od czëstotliwoôci w granicach -52..-49 dB. Oznacza to, ûe leûâ poniûej teoretycznego szumu kwantyzacji, co naszym zdaniem kwalifikuje ten sampler do grupy wysokiej klasy urzâdzeï digitalizujâcych dúwiëk (jak na 8-BIT). Naleûy tu podkreôliê, ûe szumy te mogâ w wypadku kiepskiego sprzëtu i niedopasowania niepomiernie wzrosnâê. Np. przy podîâczeniu samplera do instrumentu elektronicznego zastosowaliômy przejôciówkë na duûy jack, co odbiîo sië na jakoôci -- poziom szumów i przydúwiëku sieciowego wzrósî o 3 dB, czyli do wartoôci -46 dB. Oryginalny przewód miaî innâ koïcówkë, poza tym sam sampler nie byî w ogóle ekranowany. Wykonaliômy wiëc specjalny, podwójnie ekranowany, przewód poîâczeniowy z wyjôciem do instrumentu na duûe jacki, natomiast sam sampler zostaî zamkniëty w ekranie, który poîâczyliômy z masâ. Rezutat byî bardzo dobry. -- Znieksztaîcenia nieliniowe intermodulacyjne i inne. Tu wynikî pewien kîopot, poniewaû nie chcieliômy za bardzo demontowaê samplera. Po drugie mierzenie takich znieksztaîceï ma sens w wypadku torów analogowych wzmacniaczy czy innych urzâdzeï. Wobec tego przeprowadziliômy test porównawczy z innymi samplerami, opierajâc sië na sygnale juû spróbkowanym, a wiëc wnoszâcym takie znieksztaîcenia przez samâ swojâ strukturë. Po doprowadzeniu sygnaîu sinusoidalnego z generatora testowego zmierzony poziom nieparzystych harmonicznych okazaî sië byê do przyjëcia i odpowiadaî teoretycznym znieksztaîceniom dla przetworników 8-BIT, w zaleûnoôci od zastosowanych czestotliwoôci próbkowania. Nie bedë tu podawaî wszystkich parametrów, doôê na tym, ûe zaîoûone liczby mieôciîy sië w normie. Przy czym próby zostaîy przeprowadzone dla róûnych czëstotliwoôci próbkowania i z zastosowaniem anti-aliasingowych filtrów wejôciowych i wygîadzajâcych cyfrowych filtrów wyjôciowych o tîumieniu 96 dB/oktawa, a wiëc grubo ponad potrzeby. Zmierzone parametry uzyskano metodami analizy cyfrowej, opracowanymi przez autora. -- Znieksztaîcenia liniowe i pasmo przenoszenia. Tu wynikîa podobna sprawa. Jednakûe okazaîa sië prostsza w realizacji. Po pierwsze producent, co byîo bardzo sprytne z jego strony, jako serce samplera zastosowaî przetwornik A/D typu flash przeznaczony do zastosowaï wizyjnych i wedîug danych katalogowych umoûliwiajâcy maksymalne próbkowanie do 40 MHz! Przetwornik taki zawiera w sobie duûâ liczbë komparatorów, dziëki temu bîyskawicznie i wprost nastëpuje zamiana wartoôci analogowej na cyfrë. Tak wiëc normalnie w Amidze pracuje on w nikîej czëôci wykorzystujâc swe moûliwoôci. Za pomysî producent otrzymuje duûy plus. Charakterystyka czëstotliwoôciowa torów samplera (ôrednia dla kanaîu lewego i prawego) przedstawiona jest na rys. 1. Widaê tu, ûe pasmo przenoszenia podane przez producenta, tj. 40..20000 Hz, prawie odpowiada rzeczywistoôêi. Jednakûe daje sië tu zauwaûyê spadek charakterystyki o -3 dB, poczâwszy od 200 Hz do nawet -16 dB przy 40 Hz. Jak widaê, sampler przenosi nawet od 20 Hz, lecz ma obniûony poziom basów, z niewielkim podbarwieniem w pobliûu 80 Hz. Charakterystyka nie jest wiëc idealnie pîaska. Obniûenie sië poziomu dúwiëków basowych ôrednio o 8 dB, a w duûej czëôci o 6 dB, nie ma jednak szczególnego wpîywu na subiektywny odbiór muzyki i w zasadzie da sië to skorygowaê przy zapisie, lub lepiej przy odczycie (korzystne samplowanie z mniejszâ liczbâ dúwiëków basowych oddala groúbë nasycenia i powoduje lepsze wykorzystanie dynamiki dúwiëku i obniûenie poziomu szumów). Korekcjë moûna zawsze przeprowadziê we wzmacniaczu lub metodami cyfrowymi, np. w programie AudioMaster IV. >Wady i zalety< Plusy podaîem wczeôniej. Minusy... W zasadzie nie mam zastrzeûeï, z wyjâtkiem jednej maîej propozycji. Dobrze by byîo, ûeby nastëpny model samplera (jeôli taki powstanie) miaî obudowë metalowâ lub ewentualnie ekran wewnëtrzny z doîâczonâ masâ i moûe gniazda typu jack wraz ze specjalnymi ekranowanymi wtykami (tzw. sprëûynki). >Podsumowanie< Sampler Elsatu w wersji Stereo-PRO ma bardzo dobre parametry dúwiëkowe. Jakoôê muzyki jest teû znakomita. Stosunek ceny do moûliwoôci, hm... Najlepiej zacytujë tu Pawîa "skâd oni majâ takie ceny. Czy te przetworniki sâ kradzione czy co?" Otóû wîaônie. Sampler ten, jak na swoje osiâgi, sprzedawany jest supertanio, dlatego stosunek ceny do moûliwoôci wynosi 10/10. Ogólna ocena 10! Jest to chyba pierwsza moja dziesiâtka wôród ocen, jakie dawaîem testowanym produktom, i mam nadziejë, ûe nie ostatnia. Na koïcu pragnë podziëkowaê Pawîowi Kosiïskiemu za parë dobrych rad i wykazanâ cierpliwoôê w mëczeniu sprzëtu. A takûe firmie Elsat, która wyprodukowaîa znakomite, moim zdaniem, urzâdzenie. Producent: Elsat, sc., 00-714 Warszawa, ul. Czerniakowska 28B. Cena: 65 zî Komputer: Amiga wykonanie: 8 montaû: 8 instrukcja: 5 cena/moûliwoôci: 10 ogólnie: 9