STEREOGRAMY Kolejnâ bolesnâ linië podziaîu zafundowali nam graficy. Spoîeczeïstwo podzieliîo sië na tych co "widzâ" i tych to "nie widzâ". Winne sâ temu tytuîowe stereogramy. Pojawiî sië juû pierwszy program na Amigë, za pomocâ którego kaûdy moûe taki trójwymiarowy obrazek stworzyê. Stanisîaw Wësîawski Mowa tu oczywiôcie Personal Paint 6.1. Ma on rewelacyjnâ opcjë tworzenia stereogramów, nawet animowanych. Opiera sië ona na dwóch typach zîudzeï przestrzennych (bez okularowych) -- "iluzji tapety" i stereogramie punktów przypadkowych. Iluzja tapety opisana zostaîa po raz pierwszy przez Dawida Brewstera w 1884 roku i polega na tym, ûe obraz z powtarzajâcym sië (w poziomie) motywem moûe byê widziany jako zawieszony w przestrzeni i oddzielony od podîoûa. Oczy, widzâc kolejne pionowe pasy na obrazie, traktujâ je, na skutek ich podobieïstwa, jako toûsame. Drobne róûnice w pasach wprowadzajâ informacje o przestrzeni. Stereogram punktów przypadkowych (RANDOM DOT) opracowaî Bela Julesz w 1960 roku. Skîada sië on z obrazów stworzonych z losowo rozrzuconych punktów. Prawy obraz, bëdâcy powtórzeniem lewego, ma drobne deformacje zawierajâce informacje o przestrzeni. Inny rodzaj takiego stereogramu -- AUTO RANDOM-DOT -- opracowaî Krzysztof Tyler w 1979 roku. Jest on skrzyûowaniem efektu tapety z efektem punktów przypadkowych -- wprowadza podziaî na pionowe pasy.* Stereogramy uûywajâce efektu tapety moûna zobaczyê (równieû w Polsce) w licznych ksiâûkach-albumach typu "Magiczne oko". Patrzâc dîuûszâ chwilë na obrazek i starajâc sië zogniskowaê ostroôê wzroku PRZED lub POZA pîaszczyznâ ilustracji, moûemy po chwili zobaczyê obraz przestrzenny. W obrazie takim mamy zawarty efekt przestrzenny, ale pozbawiony "wîasnego" koloru. Kolor i wzór ukrytego obrazu jest kolorem "tapety" widocznej na ilustracji. W odcinku "Deluxe Paint w praktyce", poôwiëconym zîudzeniom optycznym, wspomniaîem o tym efekcie, ale Deluxe Paint nie potrafi sam przeksztaîciê obrazu w stereogram. A Personal Paint potrafi! Problem bowiem polega na tym, ûe bardzo trudne zadanie wprowadzania informacji o przestrzeni wykonuje sië w programie niejako automatycznie. Uûytkownik wykonuje dwa obrazki: jeden zawierajâcy obraz materiaîu na ilustracjë podstawowâ i drugi zawierajâcy informacje o przestrzeni. Informacje o przestrzeni wykonuje sië w bardzo prosty sposób -- rysujâc obrazek w odcieniach szaroôci. Zakîada sië, ûe szaroôê piëêdziesiëcioprocentowa (w HSV -- V na 50%) jest powierzchniâ "ôrednio oddalonâ", a kaûdy odcieï ciemniejszy lub jaôniejszy jest "dalej" lub "bliûej". Opcja palety, przy hi-res i 16 kolorach, pozwala ustawiê 53%, ale ôrednia odlegîoôê jest i tak w wypadku stereogramu pojëciem wzglëdnym i nie ma to wiëkszego znaczenia. Warto tu wspomnieê o dwóch charakterystycznych cechach Personal Painta, które wypadajâ w porównaniu z Deluxe Paintem zdecydowanie lepiej. Po pierwsze strona zapasowa. W Deluxe jest to SPARE lub SCRATCH (w wypadku animacji). W Personal jest to ENVIRONMENT (ôrodowisko) i jakkolwiek przeîâcza sië teû klawiszem [J], pozwala ustawiê dwa ekrany o RÓÛNYCH parametrach. Druga, jeszcze cenniejsza, wîaôciwoôê programu to moûliwoôê malowania poprzez "wlewanie" wzoru lub koloru na CAÎEJ, niekoniecznie widocznej, stronie obrazka. Filtry w Personal Paint wîâcza sië, w wypadku pracy na obrazie, naciskajâc klawisz [A]. Stereogramy reprezentowane sâ tam przez kilka filtrów, z których poîowa to typ SIPS -- SINGLE IMAGE PATTERN STEREOGRAMS ("tapeta"), a poîowa to SIRDS -- SINGLE IMAGE RANDOM DOT STEREOGRAMS (stereogramy Tylera). Sâ tam pewne, doôê mëtnie wyjaônione, odmiany obu rodzajów, jak np. stereogramy z dwoma punktami kontrolnymi -- do îatwiejszego "zobaczenia" efektu gîëbi, filtry do trybu 256 kolorów itd. Podstawowym rodzajem tych filtrów (dla obu odmian stereogramów) jest typ HIGH QUALITY (wysoka jakoôê). Pierwsza ilustracja przedstawia stereogram firmowy programu. Las na ilustracji ma w górnej czëôci "zwielokrotniony obraz" drzew i w tej partii zawarto przestrzenny obraz, przedstawiajâcy doôê niezgrabne grzybki. Obawiam sië, ûe na skutek moûliwoôci technicznych Wydawnictwa tylko bardzo zawziëty Czytelnik zobaczy w nim cokolwiek. Obserwator powinien widzieê wszystkie detale obrazka. Jest jeszcze jedna rzecz, o której naleûy wspomnieê przed omawianiem przykîadów. Mianowicie róûni ludzie majâ róûnâ zdolnoôê szybkiego widzenia efektu przestrzennego. Z doôwiadczenia wiem, ûe czas reakcji waha sië od kilkunastu sekund do godziny. Najwiëksze trudnoôci mogâ mieê ludzie z róûnâ jakoôciâ widzenia oka lewego i prawego. Prawdopodobnie jednak prawidîowo dobrane okulary powinny przywróciê moûliwoôê widzenia stereogramów. Druga ilustracja pokazuje "pierwsze podejôcie" do zadania. Na rysunku pokazano dodatkowo wartoôci V (z modelu HSV), dla powierzchni szarych. Widaê z tego, ûe trzy prostokâty poniûej "bramy" powinny byê "ustawione w przestrzeni" kolejno coraz bliûej, poniewaû ich wartoôci V (jasnoôê) sâ wiëksze od 53% (tîo) i kolejno rosnâ. Pola skîadajâce sië na bramë sâ ciemniejsze i wartoôê V maleje "do ôrodka", czyli brama powinna byê "wklësîa". Po wykonaniu wzorca przestrzeni naleûy przejôê na drugi ekran -- klawisz [J], i tam ustawiê taki sam tryb obrazu. Liczba kolorów moûe byê jednak inna. Jest to duûe uîatwienie, poniewaû informacja o przestrzeni powinna byê jak najbogatsza, natomiast zasadniczy obrazek moûna wykonywaê z powodzeniem nawet tylko w dwóch kolorach. W celu sprawdzenia, jak program "to robi", wykonaîem na czarno-biaîym ekranie prosty wzorek. Z rysunku naleûy teraz wyciâê pionowy pas -- najlepiej o szerokoôci 1/8 ekranu, czyli 80 pikseli. Majâc brush, naciskamy klawisz [A] i uzyskujemy dostëp do operacji na obrazie. Wybieramy SIPS HiQual i naciskamy PROCEED. Jeûeli brush byî mniejszy niû wysokoôê ekranu, powielany bëdzie od góry. Wybraîem brush o wysokoôci ekranu, wiëc po chwili ekran zapeînia sië oômioma podobnymi do siebie pionowymi pasami. Pozornie jest to zjawisko podobne do opcji znanej z Deluxe Painta jako TILE. Jednak na powstaîym obrazku widaê wyraúnie wpîyw ilustracji z poprzedniej strony na wzór na ekranie. Zygzak na ilustracji nie jest najlepszym wzorem do stereogramów, jednak moûna dziëki niemu zaobserwowaê wyraúnie, co program wykonuje. Widaê ôlad deformacji na wysokoôci "schodów" i "bramy". Jeûeli mamy na ekranie oba paski menu (pionowy i poziomy), to naciôniëcie (podobnie jak w Deluxe) klawiszy [Shift][S] pokaûe obraz w caîoôci. Przy pewnym wysiîku, nawet na takim prostym przykîadzie, zobaczymy przestrzennie schody, ale bramy prawdopodobnie nie da sië zobaczyê. Po dokîadnym przyjrzeniu sië obrazkowi, naleûy przypuszczaê, ûe spowodowane jest to zbyt duûymi "pustymi" przestrzeniami we wzorze jak na tak delikatny dla stereogramu detal. Drugâ wersjë stereogramu przedstawia czwarta ilustracja. Brush wykonany do tego przykîadu jest doôê skomplikowany i zawiera szereg uproszczonych i zmniejszonych ilustracji. Po wyciëciu pionowego brusha i naciôniëciu [A] oraz [P] uzyskujemy obraz widoczny na ilustracji. Schody sâ tu wyraúnie widoczne, brama natomiast tylko czëôciowo. Widaê jej zewnëtrzne brzegi, ale ôrodek doôê niewyraúnie. Kolejna ilustracja pokazuje efekt zastosowania stereogramu z punktami przypadkowymi. Na stronie, na której "normalnie" wykonujemy i wycinamy brush, nie robimy praktycznie nic poza zwykîym dobraniem palety kolorów. Wybieramy SIRDS HiQual i naciskamy [P] (PROCESS). Ekran powoli zapeînia sië mozaikâ pikseli utworzonych z kolorów palety. Obraz jest moûe nieco "mdîy", ale tym razem brama jest widoczna bardzo wyraúnie, ze wszystkimi detalami. Z tego pîynie wniosek, ûe precyzja oddania przestrzeni w stereogramie zaleûy od precyzji detali na obrazie. Maîe piksele w RANDOM DOT STEREOGRAM bardzo dokîadnie odwzorowujâ przestrzeï zbudowanâ na monochromatycznej stronie. Instrukcja podaje, ûe elementy obrazu stereogramu powinny byê moûliwie "fraktalopodobne". I tu jest pewien problem. SIRDS jest dokîadny, ale bardzo nieefektowny jako obrazek. Gîównym przeznaczeniem stereogramów jest wîaôciwie szeroko pojëta reklama. Efektowny obrazek zawierajâcy w sobie drugi przestrzenny obraz jest idealnym materiaîem do plakatów, okîadek, znaków reklamowych itd. Niektórzy, tak jak to widaê na pierwszej ilustracji, îâczâ zwykîy obraz z obrazem stereogramu. Problem do rozwiâzania polega na poîâczeniu efektownego "opakowania" z dobrej jakoôci "zawartoôciâ". Z takimi to przemyôleniami przystâpiîem do wykonania lepszego stereogramu. Kolejna ilustracja przedstawia nastëpny model przestrzeni. Prawdopodobnie ciemniejsze partie nie bëdâ widoczne w "Magazynie", dlatego informujë, ûe ustawiîem paletë szesnastu odcieni szaroôci od 0-0-0 (czerni) do 15-15-15 (bieli). Gîówny obiekt -- wieloryb -- ma byê widoczny przestrzennie jako bryîa i trzeba go byîo wykonaê tak, aby partie najbliûsze ekranu byîy najjaôniejsze, a te najbardziej oddalone najciemniejsze. Im bardziej "miëkko" uda sië wykonaê te przejôcia waloru, tym lepszy bëdzie efekt koïcowy. Nie jest to zadanie îatwe i wykonaîem je ze ôredniej jakoôci wynikiem dopiero po paru nieudanych próbach. Personal Paint nie ma (ja przynajmniej nie widzë) zbyt dobrych narzëdzi do tego zadania. Czëôciowo napyliîem aerografem kolejne odcienie szaroôci, a w pewnych miejscach (Deluxe Paintem) wypeîniîem styki kolorów cieniowaniem typu RANDOM. Moûe sâ lepsze metody, ale po paru godzinach odechciaîo mi sië eksperymentów. Przy tym zadaniu warto sobie na czas pracy zamieniê czëôê odcieni palety szaroôci na jaskrawe kolory. Widaê je wyraúnie i nie ma tu beznadziejnego problemu dostrzeûenia róûnicy pomiëdzy szaroôciâ 2-2-2 a 1-1-1 (wg RGB). Od razu warto sobie uôwiadomiê, co moûna by wykonaê dysponujâc 256 odcieniami szaroôci i dobrâ kartâ graficznâ -- a Personal Paint takie konfiguracje uwzglëdnia. Na gîówny obrazek wybraîem obraz morza i widoczne ponad powierzchniâ wody niebo z chmurami. Wykonaîem jasnymi kolorami gîadkie cieniowanie nieba i ciemnymi cieniowanie morza w gîâb. Poniewaû jednak, jak sam stwierdziîem wczeôniej, muszâ byê widoczne detale, dodaîem biaîe chmurki na niebie i z bólem serca przez kwadrans paskudziîem morze róûnego rodzaju formami. Po wykonaniu stereogramu okazaîo sië, ûe wieloryb jest widoczny doôê dobrze, natomiast pîaski napis AMIGA ledwo wyróûnia sië z tîa. Najpierw próbowaîem "rozbiê" niebo poprzez wiëksze zróûnicowanie kolorów. Efekt mizerny. Trzeba sië byîo pogodziê z klëskâ i wykonaê paskudnâ czarnâ siateczkë na obrazie nieba. Teraz napis jest doôê (ale bez przesady) czytelny. Pociesza mnie tylko spostrzeûenie, ûe w oglâdanych przeze mnie profesjonalnych stereogramach napisy byîy zawsze najsîabszym elementem obrazu przestrzennego. Obrazek korygowaîem jeszcze jakiô czas, przesuwajâc suwaki palety Personal Painta, w nadziei, ûe pozwoli to Czytelnikom zobaczyê na papierze mój wysiîek. Na wypadek, gdyby nie daîo to wyniku, przygotowaîem wersjë dwukolorowâ. Opisywanâ juû kiedyô metodâ wycinania tîa, zmniejszania o jeden, dwa piksele i ponownego nakîadania w przeciwnym kolorze, zapeîniîem puste przestrzenie czarno-biaîego obrazka. Z tego, co wyszîo, wyciâîem ponownie brush i wykonaîem kolejny stereogram wieloryba. I to na razie tyle PRAKTYCZNYCH PRZYKÎADÓW PRACY Z PERSONAL PAINTEM. Nastëpny odcinek po kolejnym zebraniu doôwiadczeï przez autora. * Zbigniew Jaroszewicz, "Oko Cyklopa", Wiedza i Ûycie, 12/1994 r.