Scala w praktyce (cz. 9.) ------------------------- GRA I BUCZY Mam nadziejë, ûe zgodnie z zapowiedziâ sprzed miesiâca poôwiëciliôcie ten czas na poszukiwanie samplera. Dzisiejszy odcinek bëdzie bowiem o wczytywaniu dúwiëków do Scali za pomocâ tego urzâdzenia. Marek Pampuch Na poczâtku muszë jednak przeprosiê Czytelników za dwa bîëdy, które przy korekcie przepuôciîem. Chodzi o numer 12/93. Na stronie 44. w wierszu: x=random (1,3,time(`S`)) drugi apostrof ma byê na górze, natomiast na stronie 46. przy zmianie oceny strony "Ciepîo" zamiast jakiegoô: z tympkt = pkt + 1 powinno byê oczywiôcie: pkt = pkt +1 Powróêmy teraz do tematu naszego odcinka. Zgodnie z informacjâ producenta programu Scala Recorder, czyli opcja Scali pozwalajâca na "wsamplowanie" dúwiëku, dziaîa prawie z kaûdym dostëpnym na rynku samplerem. Nie mam, niestety, hurtowni tych poûytecznych urzâdzeï, a zatem mogîem skontrolowaê prawdziwoôê tych sîów tylko z takimi samplerami, jakie aktualnie miaîem (lub mieli je znajomi) pod rëkâ. Byîy to: wszystkie typy samplerów produkcji HDP (mono i stereo), samplery DSS8 i DSS8+ (mono/stereo) produkcji GVP oraz sampler Elsatu. Wszystkie dziaîaîy bez zarzutu (dajâc róûnej jakoôci sample). Ocena klasy samplerów nie wchodzi jednak w zakres naszych lekcji o Scali. Po podîâczeniu samplera i uruchomieniu Scali wystarczy kliknâê na kolumnë SOUND w menu gîównym. Pojawi sië opisywane przed miesiâcem menu SOUND. Teraz klikamy na pole RECORD SOUND w prawym górnym rogu, a z kolejnego menu (Scala Sound Recorder) wybieramy opcjë SETUP. W menu tym (sîuûâcym do ustawienia typu samplera) moûesz wybraê jeden z trzech sterowników do najbardziej znanych na ôwiecie samplerów : GVP DSS1, DSS2 i Aegis Soundmaster. Jeôli natomiast masz jakikolwiek inny sampler, musisz tu ustawiê "model" generic. Zatwierdzamy nasze ustawienie przez OK i wracamy do poprzedniego menu, w którym klikamy na opcjë RECORD! Aby rozpoczâê nagrywanie, musimy nacisnâê lewy klawisz myszki. W tym momencie ekran zrobi sië czarny. Dlaczego? Samplowanie jest czynnoôciâ wyjâtkowo obciâûajâcâ procesor, zwîaszcza jeôli tak jak w Scali ma ustawione domyôlnie doôê wysokie parametry. Maksymalna dîugoôê zsamplowanego za pomocâ Scali dúwiëku zaleûy jedynie od tego, jakâ iloôciâ wolnej pamiëci dysponuje nasza Amiga w momencie wczytywania. Na A1200 z 6 MB pamiëci po wczytaniu i uruchomieniu Scali MM300 (przy ustawieniu opcji PERIOD okreôlajâcej czëstotliwoôê próbkowania na domyôlnâ wartoôê 214) zostaje jeszcze wystarczajâco duûo miejsca, aby wczytaê "kawaîek" o objëtoôci 3,9 MB (mono) lub dwa kanaîy utworu stereofonicznego po 1,9 MB. To juû jest kilka îadnych minut muzyki. Na przykîad caîy "utwór" o nazwie No One (neoneandertalczyków z zespoîu 2 Unlimited) zajmuje 2,64 MB. A jeôli nawet i to bëdzie dla Ciebie za maîo? Ûaden problem. Przy ustawianiu parametrów samplera wystarczy wówczas kliknâê na pole COMPRESS tak, aby pojawiî sië za nim haczyk. Jeôli bëdziemy samplowaê z kompresjâ, wówczas moûemy na tej samej konfiguracji Amigi, jak opisana, uzyskaê odpowiednio: 4,3 i 2,1 MB. Znaczny wpîyw zarówno na jakoôê uzyskanego dúwiëku, jak i na zajëty przez sampel obszar pamiëci ma wspomniana opcja PERIOD. Zazwyczaj czëstotliwoôê próbkowania przy samplowaniu podaje sië w kilohercach, tu okreôlamy okres trwania dúwiëku. Domyôlnie ustawione jest tu 214, moûemy jednak ten parametr zmieniaê od 124 (co odpowiada 28 300 Hz i na wspomnianej konfiguracji Amigi umoûliwia nagranie 3,7 MB dúwiëku) do 999 (co odpowiada 6 100 Hz i 3,5 MB nagrania). Jak zatem îatwo wyliczyê, domyôlna wartoôê 214 to okoîo 25 000 Hz. Oczywiôcie, poniewaû pamiëê Amigi nie jest z gumy (jak widaê przy powyûszej konfiguracji, jest to ôrednio 3,6 MB dúwiëku), îatwo sië domyôliê, ûe im dîuûsze ustawimy nagranie, tym jego jakoôê bëdzie musiaîa byê niûsza. Aby natomiast w prosty sposób móc obliczyê, jak dîugie sample moûecie nagrywaê na swoich Amigach, wystarczy przyjâê, ûe jedna sekunda dúwiëku 8-bitowego zajmuje ôrednio w pamiëci (lub na dysku) w zaleûnoôci od ustawienia parametrów od 28 do 42 KB. Niektóre samplery majâ czëstotliwoôê próbkowania znacznie wyûszâ od podanej tu wartoôci maksymalnej równej 28 300 -----------------?Hz?-----------. Dlaczego zatem staîo sië to wartoôciâ granicznâ w Scali? Twórcy programu doszli najprawdopodobniej do wniosku, ûe poniewaû ukîady "normalnej" Amigi nie przeniosâ wyûszej czëstotliwoôci (dúwiëku stereo), to nie ma po co szaleê, zwîaszcza ûe juû i ta wartoôê zapewnia wystarczajâco dobrâ jakoôê. Oczywiôcie, jeôli bëdziemy dysponowaê samplerem o lepszej jakoôci, wyjdzie nam to tylko na zdrowie. Samplujâc Scalâ nie zmusimy samplera do pracy na najwyûszych obrotach, a to wpîynie pozytywnie na jakoôê dúwiëku. Spróbujë Wam to wytîumaczyê przez analogië: puôêcie dúwiëk o tym samym wzmocnieniu (powiedzmy, 4 W) na gîoônikach 4 W i 80 W. Na których brzmi lepiej? Ponadto, przy odtwarzaniu sampli o bardzo duûych czëstotliwoôciach próbkowania bez specjalnego "ukartowienia" zazwyczaj nie wytrzymuje procesor i wyîâczany jest multitasking. W wypadku prezentacji pokazywanej Scalâ zupeînie nieciekawie wyglâdaîoby nagîe zaczernienie ekranu. Co robiê, gdy nie mamy szybkiej Amigi? Musimy zejôê nieco "w dóî" z czëstotliwoôciâ samplowania. Uzyskana w ten sposób jakoôê dúwiëku moûe byê jednak caîkiem zadowalajâca, zwîaszcza gdy skorzystamy z materiaîu nagraniowego wysokiej jakoôci, na przykîad z dysku kompaktowego, a nie z magnetofonu klasy popularnej. Naleûy przy tym jednak uwaûaê na to, aby wîaôciwie ustawiê poziom sygnaîu. Zbyt mocny sygnaî moûe wprowadziê przesterowania, a przy zbyt niskim bëdâ sîyszane szumy. W momencie, gdy chcemy zakoïczyê samplowanie, naciskamy prawy klawisz myszki. Nie musimy jednak tego robiê. W momencie, gdy wczytywany dúwiëk zapeîni caîâ dostëpnâ pamiëê, automatycznie powrócimy do menu. Scala potrafi samplowaê monofonicznie, jak i stereofonicznie (o ile nasz sampler ma takâ moûliwoôê). W tym drugim wypadku okno, w którym narysowane jest graficzne odwzorowanie samplowanego dúwiëku, zostanie podzielone na dwie czëôci. Zsamplowany dúwiëk moûna dodatkowo edytowaê, co zostanie opisane za chwilë. A co majâ zrobiê ci z Was, którzy "nie dorwali sië" do samplera? Takûe i oni mogâ skorzystaê z opcji Scala Recorder, rzecz jasna tylko tych, które dotyczâ edycji wczytanego z dysku dúwiëku. Za pomocâ opcji LOAD moûna wczytaê do pamiëci komputera dowolny dúwiëk zapisany w standardzie IFF, zarówno 8-bitowy, jak i 16-bitowy, a nawet 14-bitowe sample Mobiusa (opisywane w nr. 3/94 Magazynu AMIGA). Nie zostanâ natomiast wczytane moduîy Protrackera. Dîugoôê wczytywanego sampla, podobnie jak przy jego nagrywaniu, zaleûy wyîâcznie od iloôci wolnej pamiëci, jakâ dysponujemy. Co moûemy zrobiê z tak "nagranym" (przez RECORD SOUND) lub wczytanym (przez LOAD) dúwiëkiem? Jeôli wczytany dúwiëk jest stereo, a z jakichô powodów potrzebny jest nam ten sam sampel w wersji mono (na przykîad po to, aby wykorzystaê go w trackerze), moûna po zsamplowaniu przejôê do opcji SETUP i przeîâczyê ustawienie samplera na mono. Po powrocie do "recordera" zobaczymy, ûe pozostaî nam jedynie dolny (lewy) kanaî wczytanego dúwiëku. Naleûy jednak pamiëtaê o tym, ûe taka operacja pogorszy nieco uzyskany dúwiëk. Do konwersji stereo-mono lepiej uûywaê specjalizowanego oprogramowania, na przykîad Digiton2, który zrobi to znacznie lepiej. Moûna takûe wyciâê dowolny fragment dúwiëku odwzorowanego graficznie w oknie "rekordera". Wystarczy ustawiê wskaúnik myszki na poczâtek fragmentu do wyciëcia, nacisnâê lewy klawisz myszki i przytrzymujâc go przesunâê myszkë. Oznaczony fragment zabarwi sië na ûóîto. Kliknijmy teraz na pole z napisem CUT, a oznaczony fragment zostanie wyciëty. Moûna takûe "powiëkszyê" wybrany, w identyczny jak powyûej sposób, fragment sampla, co jest przydatne zwîaszcza przy duûych "kawaîkach". Po oznaczeniu fragmentu klikamy na pole z napisem ZOOM IN. Na ekranie pojawi sië wybrany fragment w powiëkszeniu, na listwie tytuîowej zaô zobaczymy cyfrë, informujâcâ o wielkoôci kawaîka, jaki wyciëliômy z naszego utworu. Moûe to byê na przykîad 3k/2M, co oznacza, ûe wykres przedstawia trzykilobajtowy fragment dwumegowego sampla, lub 723/137k (723 bajty wyjëte z utworu, który ma 137 KB). Powiëkszaê moûemy "w nieskoïczonoôê", to znaczy do momentu, gdy powiëkszony fragment bëdzie miaî 1 bajt). Klikajâc na ZOOM OUT powrócimy do graficznego odwzorowania caîego sampla. W kaûdym momencie dowolnej z opisanych czynnoôci edycyjnych moûemy (klikajâc na PLAY) odtworzyê nasze dzieîo. A gdy juû uznamy, ûe jest ono caîkowicie gotowe, klikamy na pole SAVE i za pomocâ typowego dla Scali requestera zapisujemy nasz utwór na dysk. Moûliwa jest jeszcze jedna zabawa. Wczytujemy jakiô sampel, a nastëpnie korzystajâc z opcji SETUP zmieniamy ustawienie opcji PERIOD. Poniewaû Scala ustawia wartoôê parametru tak, aby przy domyôlnej wartoôci 214 wczytany dúwiëk zostaî odtworzony w sposób "naturalny", obniûenie tej wartoôci do 124 przyôpieszy odtwarzanie sampla, a podwyûszenie do 999 -- zwolni je, o czym moûemy sië przekonaê, akceptujâc ustawienie samplera (nawet jeôli nie jest on podîâczony) przez OK i odtwarzajâc sampel przez PLAY. I tyle Ewangelii na dziô.