*** POWTÓRZYÊ ZDJËCIE z numeru 10/94 Moje boje z kartâ TANDEM CD+IDE CD-ROM-y bardzo sië ostatnio rozpowszechniîy na naszym komputerowyn rynku. Karta Tandem, niedawno testowana na naszych îamach, wzbudziîa wiëc moje zainteresowanie. Postanowiîem przyjrzeê sië jej bliûej, a oto wyniki moich zmagaï. Stanisîaw Szczygieî (Stanley) Przypomnijmy najpierw pokrótce, czym jest karta Tandem. Jest to karta typu Zorro II, umoûliwiajâca przyîâczenie dwu dysków twardych standardu AT-Bus oraz, a moûe przede wszystkim, napëdu CD-ROM. Moûe to byê jednak tylko jeden z trzech napëdów firmy Mitsumi -- LU-005S, FX-001S i FX-001D lub zgodny (np. niektóre Aztechy). Jako uûytkownik komputera Amiga 4000 zainteresowaîem sië natychmiast, czy moûliwe jest doîâczanie kolejnych napëdów AT-Bus do komputera. Czterytysiâczka ma przecieû juû wbudowany kontroler tego standardu, a znane sâ powszechnie ograniczenia stâd wynikajâce: nie wiëcej niû dwa twarde dyski... Takûe rosnâca liczba kompaktów z oprogramowaniem dla Amigi dawaîa silny bodziec do instalacji karty i dokîadnego sprawdzenia jej moûliwoôci. W praniu Przejdúmy od razu do konkretów. Zacznijmy od kontrolera twardych dysków, znajdujâcego sië na Tandemie: obecnoôê kontrolera AT-Bus na pîycie i podpiëtych do niego dwu dysków nie przeszkodziîa podîâczeniu nastëpnych dwu twardzieli do karty... Co wiëcej, szybkoôê transmisji danych wîaôciwie nie ustëpowaîa wbudowanemu kontrolerowi. Wprawdzie karta nie umoûliwia wystartowania z zaîâczonych do niej twardych dysków, instalacja nastëpuje juû póúniej, po zainicjowaniu programowych driverów, ale taka to juû jej uroda, której producent bynajmniej nie ukrywa. Co to oznacza? Przede wszystkim to, ûe Tandem nie nadaje sië jako jedyny sterownik do twardych dysków (np. do Amigi 2000), moûe byê jednak doskonaîym uzupeînieniem juû istniejâcego (jak wîaônie w Amidze 4000). Poniewaû karta nie ma "wîasnej inteligencji", jej uaktywnienie w komputerze powoduje zjedzenie kilku kilobajtów pamiëci... takûe warto jâ instalowaê przy pamiëci nieco juû rozbudowanej. Odwdziëcza sië za to wygodâ pracy, a takûe niskâ cenâ. Ale... z prostoty wynikajâ takûe pewne ograniczenia. A ograniczenia sâ wîaôciwie analogiczne do tych, które znamy juû z Amigi 1200: nie wszystkie dyski dobrze wspóîpracujâ z kartâ Tandem! Szczególnie odnosi sië to do najszybszych bodaj aktualnie popularnych twardych dysków na rynku -- szybkich dysków firmy Caviar. Karta bâdú ich nie wykrywa, bâdú nie potrafi dobrze zainstalowaê. Na szczëscie dla nas z innymi firami nie ma juû problemu: Connery, Alpsy, Samsungi czy Seagaty pracujâ bez zakîóceï. Nie ma takûe kîopotów ze standardowymi napëdami Caviar (np. WDAC 1170). Czy jest to jedyny problem z instalacjâ dysków? Wîaôciwie tak... choê trochë szkoda, ûe z karty nie jest wyprowadzone zîâcze do zasilania napiëciowego dysku. W mojej Amidze wszystkie przewody sâ juû wykorzystane -- konieczne byîo zainstalowanie dodatkowej przelotki. Sprawa dotyczy takûe CD-ROM-u, ale o tym za chwilë. Kontroler twardego dysku na karcie spisuje sië bardzo przyzwoicie, ale tylko w obrëbie standardowych dysków. Technologiczne nowinki (owe przyspieszone dyski Caviara) przerastajâ jego moûliwoôci. Pamiëtaê trzeba takûe o niemoûliwoôci uruchomienia (zabootowania) komputera z podîâczonego do niego dysku (dysków). Cieszy natomiast fakt bezkonfliktowej instalacji kolejnych dysków do systemu (pokaûcie mi normalnego peceta, który bez specjalnej drogiej karty sterownika I/O z wîasnym biosem potrafi uruchomiê wiëcej niû dwa twarde dyski AT-Bus...). Czas zajâê sië obsîugâ CD-ROM-u. Tutaj teû nie nie ma problemu -- instalacja sprzëtu, instalacja oprogramowania -- i CD-ROM jest obsîugiwany. Zamontowany przeze mnie napëd Mitsumi Double Speed widziany byî natychmiast i w peîni obsîugiwany. Moûna byîo za pomocâ oprogramowania karty odtworzyê nawet "niepewny" kompakt z muzykâ (nie kaûdy cd-player potrafi jâ odegraê). Tym bardziej teû nie sprawiaîo kîopotu odczytywanie normalnych dysków z oprogramowaniem bâdú obrazkami. Szybkoôê transmisji danych wynosiîa okoîo 310 KB na sekundë: standard double speed byî wiëc w peîni wykorzystywany. CD-ROM moûna byîo takûe obsîugiwaê za pomocâ innego znanego pakietu programów do dysków optycznych: ASIM-CDFS. Jedynym problemem byî Juke BOX z tego pakietu: nie widziaî CD-ROM-u i nie odgrywaî muzyki... Czy jednak poprawna praca karty z napëdem CD-ROM to juû wszystko? Jeôli chodzi o samâ kartë, to tak. Dla uûytkownika niestety nie, bo do uruchomienia aktualnie istniejâcego juû na rynku oprogramowania konieczne jest speînienie kilku dodatkowych warunków. Po pierwsze jeôli chcemy uruchomiê oprogramowanie dla CD32, to trzeba pamiëtaê, ûe brak koôci AKIKO moûe nam to utrudniê. Po drugie podobnie jak w wypadku twardych dysków nie moûna uruchomiê z napëdu CD-ROM, a tym samym niektóre z gier na kompaktach nie dadzâ sië wgraê! Moûna wprawdzie radziê sobie tworzâc wîasne skrypty z odpowiednimi przypisaniami ASSIGN, w wielu wypadkach to caîkowicie wystarcza, ale nie kaûdy amigowiec-gracz sobie z tym poradzi. W praktyce wiëc pozostajâ jedynie dyski do CDTV (i to teû nie wszystkie -- czëôê z nich sama sië uruchamia) czy popularne Fishe i CDPD. Czy ograniczenie instalacji do tylko jednego z sugerowanych CD-ROM-ów (dedykowane sâ, jak wspomniaîem, napëdy Mitsumi) jest istotnym ograniczeniem? Wbrew pozorom wcale nie. Napëdy te naleûâ aktualnie do najtaïszych na rynku, a jednoczeônie do najlepszych spoôród dostëpnych w Polsce compact dysków AT-Bus. Muszë uczciwie przyznaê, ûe jakoôê pracy zdecydowanie zmieniîa moje doôê sceptyczne uprzednio zdanie i stosunek do napedów Mitsumi. Wiem takûe, ûe i kloniarze sâ obecnie przekonani co do jakoôci ich pracy. Do jakich wiëc tymczasem konkluzji moje boje z kartâ Tandem doprowadziîy? Przede wszystkim do tego, ûe mimo kilku atrakcyjnych czynników (przede wszystkim bardzo rozsâdnej ceny) nie umoûliwiajâ one wszystkiego tego, co wkrótce juû moûe okazaê sië koniecznym, tzn. uruchomienia oprogramowania dla CD-32 oraz wystartowania komputera z kompaktu. Jeôli jednak poszukujemy taniego rozwiâzania CD-ROM-u do odczytywania dysków z oprogramowaniem public domain i shareware, bardzo juû licznych nawet na naszym polskim rynku, odczytu dysków z grafikami (patrz 9. numer MA), lepsze rozwiâzanie trudno znaleúê. Doskonale takûe radzi sobie z odgrywaniem muzyki dobry wzmacniacz (a taki przy Amidze byê powinien), i szafa gra. Jako sterownik dysków twardych Tandem nadaje sië (moim zdaniem) tylko jako uzupeînienie do innych kart: brak moûliwoôci uruchomienia systemu z doîâczonego do niego twardego dysku czyniê go moûe jedynie rozsâdnym urzâdzeniem do archiwizacji i przechowywania danych, jako sterownik pomocniczy, a nie podstawowy. A i wtedy konieczne jest najczëôciej dokupienie przelotek do zasilania. Coû, to jest cena, którâ pîacimy za oszczëdnoôê przy zakupie. Jeôli jednak nie przeszkadzajâ nam ograniczenia Tandemu, jest on doskonaîâ, godnâ polecenia, inwestycjâ. Nie oczekujmy tylko od niego wiëcej niû potrafi..., a pokaûe nam, co potrafi. Interface Tandem CD+IDE uzyskaîem od firmy Eureka, tel. (066) 362714 Twardy dysk Caviar 1170 uzyskaîem od firmy Cieôlikowski i Spóîka, tel. (022) 441984 CD-ROM Mitsumi Double Speed otrzymaîem od firmy Format, tel. (02) 6254009 Za udostëpnienie sprzëtu dziëkujemy.